Quảng Ngãi: Đột biến giá tôm, bất ổn thị trường

Cách đây một tuần, giá tôm đạt 160.000 -165.000 đồng/kg (loại 75 con/kg); 140.000 – 150.000 đồng/kg (loại 100 con/kg). Mức giá này được xem là tương đương, thậm chí cao hơn một số thời điểm “vàng” như lễ, Tết. Điều đáng nói là tôm được thương lái Trung Quốc nâng giá và tận thu đúng vào thời điểm giao mùa nên dễ khiến người dân ồ ạt thả nuôi trái vụ; còn DN thì bị khan hiếm nguyên liệu xuất khẩu. 

Giá tăng: Mừng ít lo nhiều

Nhiều chủ hồ tôm bảo rằng, có nằm mơ họ cũng không ngờ giá tôm lại cao ngất ngưởng ngay vụ chính. Vì thông thường, mức giá trên chỉ được xác lập vào các dịp lễ, tết hay trái vụ. Đã thế, thương lái thu mua tôm đợt này rất dễ tính. Tức là họ không những không “kén” tôm như mọi khi, mà còn “quên” yêu cầu kiểm tra dư lượng kháng sinh. Bởi, theo các chủ hồ tôm ở xã Đức Phong (Mộ Đức) thì những vụ trước, thương lái thường làm khó nông dân bằng cách chê tôm tối màu, độ đồng đều không cao; thậm chí còn đòi lấy mẫu xác định lượng kháng sinh tồn dư… để ép giá. “Nhưng đợt vừa rồi, tôi bất ngờ khi thấy họ vét sạch tôm – cả con lớn lẫn nhỏ mà vẫn vui vẻ, chẳng chê lấy một lời”, chủ hồ N.V.B. ở xã Đức Phong cho hay.

Dù gặp nhiều rủi ro nhưng hiện giờ, không ít nông dân vẫn cho hồ tôm hoạt động với hy vọng trúng sản lượng và được giá.

Quả thật, xét về khía cạnh tiêu thụ thì việc tôm có giá là tín hiệu mừng vì điều này sẽ tạo động lực kích cầu thị trường, tăng hiệu quả sản xuất cho nông dân. Tuy nhiên, giá tôm bất ngờ “vọt” trong thời gian vừa qua không xuất phát từ phía DN trong nước, mà là vì thương lái Trung Quốc ráo riết tận thu. Và ai cũng biết, hệ lụy của cách làm này sẽ khiến thị trường bất ổn do “khan” hàng và sốt giá ảo. Điều này không chỉ đẩy các DN kinh doanh xuất khẩu tôm rơi vào thế “mua thì lỗ, không mua thì bù lỗ”; mà còn khiến người dân ồ ạt thả nuôi tôm trái vụ, bất chấp rủi ro cũng như khuyến cáo của các ngành chức năng.

Nhưng quan ngại nhất là khi tôm sốt giá, người dân rất dễ phá vỡ quy trình nuôi an toàn. Tức là để nhanh có sản phẩm xuất ra thị trường, họ sẽ tái sử dụng chất tăng trọng, tăng trưởng. Đến lúc đó, không ai dám chắc thương lái Trung  Quốc sẽ vẫn dễ dãi và “quên” kiểm tra chất lượng tôm như bây giờ. Và, nếu con tôm bị phát hiện dư lượng kháng sinh vượt mức cho phép thì không chỉ DN, mà nông dân cũng sẽ “điêu đứng”. Điều này thì ngay ông T.V.P., chủ hồ tôm ở xã Đức Thắng (Mộ Đức) cũng thừa nhận rất dễ xảy ra. Vì sự dễ tính vừa rồi của thương lái như ngầm khuyến khích người nuôi giữa lúc họ nôn nóng tìm cách gỡ gạc chi phí sau mấy vụ thua lỗ.  

Sớm đưa tôm vào “guồng”

Không chỉ con tôm mà lâu nay, rất nhiều mặt hàng nông-lâm-thủy hải sản của nông dân đã nếm “quả đắng” sau khi thương lái Trung Quốc ồ ạt gom hàng. Nhưng dường như, bài học này đã bị nhiều người lãng quên mỗi khi có sản phẩm sốt giá. Tuy nhiên, nếu các sản phẩm của nông dân được “đỡ đầu” thì liệu nó có bị những đối tượng trên thao túng? Ngay như con tôm. Dù đã từng giảm  nghèo cho hàng nghìn hộ dân nhưng rốt cuộc, số phận của nó vẫn bị buộc chặt vào thương lái. Và câu hỏi được đặt ra là, DN đã ở đâu giữa lúc nông dân và con tôm cần họ?. Phải chăng chính DN cũng không mặn mà trong việc xây dựng mối quan hệ bền vững với người nuôi tôm?

Giá tôm tăng đột biến, dễ khiến người dân ồ ạt xuống giống và “phá” vỡ quy trình nuôi an toàn.

Thực tế, sau khi con đường xuất ngoại của tôm thẻ chân trắng được mở rộng thì nhu cầu tiêu thụ nó cũng tăng đột biến. Nhưng hiện tại, nguồn cung của đối tượng này lại hạn hẹp do ảnh hưởng thiên tai, dịch bệnh. Tuy nhiên, nhiều chủ hồ than rằng dù tôm “khan” hàng, các DN vẫn không tăng giá thu mua, hoặc nếu có thì cũng chỉ nhích từng chút một. “Đây chính là nguyên nhân khiến thương lái Trung Quốc có cơ hội làm giá và khống chế thị trường” – Trưởng phòng NN & PTNT huyện Bình Sơn Phan Diệp thẳng thắn chia sẻ. Ông Diệp cũng cho rằng, lâu nay nghề nuôi tôm luôn được xem là yếu hạ tầng, thiếu “bà đỡ” nên nông dân cứ phải tự bơi. Mà đã thế thì ngoài giá cả, họ cũng chẳng quan tâm nhiều đến đối tác tiêu thụ, diễn biến thị trường hay số phận DN. Do đó, chuyện họ bỏ mối cũ, bán sản phẩm cho mối mới cũng chẳng có gì lạ.

Tuy nhiên điều đáng nói là, dù đã gây sóng gió cho thị trường nội địa nhưng lâu nay, kiểu “ăn xổi ở thì” của thương lái nước ngoài vẫn nhởn nhơ tồn tại mà chưa vấp phải rào cản nào từ phía các ngành chức năng lẫn DN. Mà để tạo được rào cản này thì trước hết, DN phải chủ động gỡ bức tường khoảng cách của mình với nông dân. Cụ thể là điều chỉnh mối quan hệ và bắt tay hợp tác với họ trong việc đầu tư hạ tầng vùng nguyên liệu, bao tiêu sản phẩm với giá cả hợp lý. Về phía các ngành chức năng, cần nghiên cứu hoạch định cơ chế chính sách hỗ trợ DN và nông dân, đẩy mạnh công tác chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, các biện pháp kiểm soát đầu vào nhằm đảm bảo hoạt động nuôi tôm đạt hiệu quả bền vững.