Trị bệnh sữa trên tôm hùm

Nguyên nhân và dấu hiệu bệnh

Vi khuẩn Rickettsia-like được xem là tác nhân gây bệnh sữa trên tôm hùm nuôi lồng. Ngoài ra, vi khuẩn Vibrio fluvialis, V. alginolyticus và một số ký sinh trùng cũng được phát hiện trong các mẫu tôm bệnh và thức ăn cho tôm. Bệnh thường xảy ra ở tôm hùm bông (Panulirus ornatus), tôm hùm đá (P. homarus) và tôm hùm tre (P. polyphagus) nuôi lồng.

Tôm hùm bị bệnh sữa gây thiệt hại lớn cho người nuôi – Ảnh: Trần Tiến Dũng

Khi tôm bị bệnh, các đốt ở phần bụng tôm chuyển từ màu trắng trong sang màu trắng đục, dịch tiết (gồm cả máu) của tôm có màu đục như sữa, mô cơ chuyển sang màu trắng đục hay vàng đục và nhão. Gan tụy chuyển màu nhợt nhạt, có trường hợp hoại tử. Tôm giảm ăn đến bỏ ăn hoàn toàn. Bệnh xảy ra ở tôm cả giai đoạn giống và thương phẩm (50 – 500 g/con), gây chết tôm từ rải rác đến hàng loạt.

Trị bệnh

Tiêm thuốc kết hợp cho ăn thuốc, đang được xem là phác đồ điều trị hiệu quả nhất.

Thuốc và cách sử dụng

Ngày thứ nhất: Tiêm thuốc cho toàn bộ tôm nuôi trong lồng.

Thuốc kháng sinh: 1 lọ Streptomycine Sulfate (1.000 mg dùng cho thú y) cùng 10 ml nước muối sinh lý hoặc 10 ml nước cất.

Hút 10 ml nước muối sinh lý (hay nước cất) bơm vào 1 lọ Streptomycine Sulfate, lắc lọ thuốc cho thuốc hòa tan đến khi nhìn thấy màu trong. Dùng xi lanh rút thuốc từ ống và tiêm cho tôm liều lượng 0,04 ml/100 g tôm.

Ngày thứ 2 – 4: Tiêm hay trộn thuốc vào cá mồi cho tôm ăn.

Thuốc kháng sinh Doxycycline base (10%) hoặc Strepto-Terramycine  và 50 ml nước muối sinh lý hoặc nước cất. Khoáng chất, Vitamin E và chất kết dính: sử dụng một trong số các sản phẩm Mutagen, Minerex, Grow shrimp, V-mix, Oli-Mos, QM-Binder… trộn vào thức ăn với liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất; hoặc dầu gan mực, dùng 10 ml (khoảng 3 muỗng cà phê).

Cách đưa thuốc vào thức ăn

Thức ăn (cá liệt, cá cơm, cá sơn…) rửa sạch, để ráo. Hòa tan 7 g (2 muỗng cà phê) Doxycycline base 10% hoặc Strepto-Terramycine vào 50 ml nước muối sinh lý hay nước cất. Dùng xi-lanh hút dung dịch thuốc tiêm vào cơ thịt của cá mồi (tiêm nhiều vị trí dọc hai bên vây lưng cá). Sau đó cắt cá cho phù hợp cỡ mồi. Trộn/tiêm đều khoáng chất và Vitamin E (Mutagen, Minerex, Grow shrimp, V – mix… ) vào thức ăn với liều như trên, để 30 phút. Bổ sung các chất kết dính (QM-Binder, Profisd, Feed coat…), trộn đều trước khi cho tôm ăn.

Cũng có thể trộn thuốc kháng sinh vào thức ăn cho tôm ăn, cách trộn như với khoáng chất và vitamin tổng hợp. Tuy nhiên, cách làm này làm mất lượng thuốc nhiều hơn so với cách đưa thuốc vào thức ăn qua đường tiêm. Mỗi ngày cho tôm ăn cá mồi có thuốc một lần vào lúc chiều tối.

Ngày thứ 5 – 7: tương tự ngày thứ 2 – 4 nhưng liều lượng thuốc kháng sinh giảm 1/2. Kiểm tra toàn bộ tôm nuôi trong lồng, nếu tôm còn có dấu hiệu bệnh sữa, lặp lại liều tiêm thuốc vào thức ăn (cá mồi) như ngày thứ 5 đến 7 rồi cho tôm ăn thức ăn có thuốc. Nếu thấy tôm khỏi bệnh thì từ ngày thứ 8 đến 14 tiếp tục cho tôm ăn theo phác đồ điều trị bệnh.

Ngày 8 – 14: Trộn/tiêm thuốc bổ, men vi sinh vào thức ăn của tôm.

Men vi sinh và chất bổ sung

Dùng men vi sinh hay chất ổn định đường ruột tôm để đưa vào trong thức ăn, như: Effinol liều lượng 5 g/kg thức ăn hoặc P-zyme-mos, Probestim, QM-Probiotic, Combax, Probai, Oli-mos… với liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Ngoài ra còn sử dụng khoáng chất, vitamin tổng hợp và chất kết dính thì sử dụng một trong số các sản phẩm Mutagen, Minerex, Grow shrimp, V-mix, QM-Binder, Profisd… đưa vào trong thức ăn với liều lượng theo hướng dẫn của nhà sản xuất; hoặc dầu gan mực (10 ml/kg thức ăn). Cách đưa thuốc vào thức ăn (cá mồi) và cách cho tôm ăn tương tự như trên.

Cách tiêm cho tôm

Khi kiểm tra tôm nuôi trong lồng nuôi thấy xuất hiện 1 – 2 con tôm hùm bị bệnh sữa thì phải tiêm thuốc cho toàn bộ tôm nuôi trong lồng. Vì trong quá trình nghiên cứu tại phòng thí nghiệm và ngoài hiện trường của nhóm nghiên cứu dịch tễ đã chứng minh rằng khi một con tôm trong lồng bị bệnh thì cả đàn tôm nuôi đã bị nhiễm bệnh.

Tôm bị bệnh sữa phải tiêm thuốc cho toàn bộ tôm nuôi trong lồng

Chuẩn bị các dụng cụ: cân đồng hồ, xi-lanh pha thuốc loại 5 ml hoặc 10 ml, bơm tiêm dùng để tiêm 1 ml, găng tay trái, khăn bông, kéo, panh.

Tôm được bắt bằng vợt bắt tôm lên khỏi lồng, người thực hiện việc tiêm thuốc phải cầm gọn phần giáp đầu ngực và chân bò của tôm bằng tay trái có đeo găng, ép phần bụng của tôm vào vế đùi trái không cho tôm co đuôi về phía bụng, dùng  xi-lanh (loại 1 ml) tiêm cho tôm. Vị trí tiêm ở mặt bụng tại đốt bụng thứ nhất hoặc thứ hai.

Trước khi tiêm cho tôm cần chuẩn bị ô lồng trống có lưới sạch, khi tiêm xong thì chuyển tôm sang lồng trống.