Trung Quốc trở thành nhà nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025 đạt khoảng 4,4 tỷ USD, tăng gần 7% so với cùng kỳ năm 2024. Dù có dấu hiệu khởi sắc, mức tăng này vẫn chưa trở lại đỉnh cao năm 2022.

Trong nửa đầu năm 2025, Mỹ nhập khẩu khoảng 905 triệu USD thủy sản từ Việt Nam, tăng gần 18% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm 17% thị phần xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Riêng tháng 5, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ đạt gần 195 triệu USD, đây là mức cao nhất kể từ đầu năm và tăng 61% so với tháng 4. Mức tăng đột biến này được lý giải là do các doanh nghiệp Việt đẩy nhanh xuất khẩu nhằm “né” chính sách thuế mới của Mỹ, cụ thể là thuế đối ứng dự kiến áp dụng từ ngày 9/7/2025.

Tuy nhiên, ngay sau đợt tăng nóng, thị trường Mỹ đã “hạ nhiệt” đáng kể trong tháng 6. Xuất khẩu thủy sản sang Mỹ giảm gần 18% so với cùng kỳ, trong đó tôm giảm hơn 36% và cá ngừ giảm hơn 40%.

Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP, nhấn mạnh: “Sự tăng tốc ngắn hạn này cũng phản ánh rõ nét bức tranh thương mại đang ngày càng bất ổn, đầy rủi ro dưới tác động của chính sách thuế quan mới từ chính quyền Tổng thống Donald Trump”. Bà Hằng cho biết thêm, nhiều nhà nhập khẩu Mỹ đang “dè chừng các rủi ro phát sinh từ căng thẳng thương mại, nên họ hạn chế đơn hàng, giảm khối lượng hoặc chỉ đặt theo tháng”.

Ba nhóm sản phẩm chủ lực là tôm, cá tra và cá ngừ tiếp tục dẫn dắt xuất khẩu sang Mỹ, đạt tổng giá trị hơn 700 triệu USD trong 6 tháng đầu năm, chiếm 77% tổng kim ngạch. Cụ thể:

• Tôm: Đạt hơn 341 triệu USD, tăng gần 13%. Tuy nhiên, sau khi tăng mạnh 66% trong tháng 5, xuất khẩu tôm sang Mỹ giảm sâu 36,5% trong tháng 6.
• Cá tra: Ghi nhận mức tăng trưởng ổn định hơn, đạt 175 triệu USD, tăng gần 10%. Cá tra phục hồi mạnh trong tháng 5 và tiếp tục tăng trưởng trong tháng 6.
• Cá ngừ: Kim ngạch đạt gần 184 triệu USD, tăng 6,5%. Tương tự tôm, cá ngừ tăng mạnh trong tháng 5 (37,5%) nhưng giảm hơn 40% trong tháng 6.

Trong khi Mỹ giảm nhiệt, Trung Quốc nổi lên là điểm sáng bất ngờ. Sáu tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang thị trường này đạt hơn 1,1 tỷ USD, tăng gần 45% so với cùng kỳ. Với con số này, Trung Quốc đã chính thức vượt Mỹ, lần đầu tiên trở thành nhà nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

VASEP nhận định, dù Trung Quốc ngày càng siết chặt tiêu chuẩn chất lượng, nhưng chính sách thương mại ổn định hơn đã giúp doanh nghiệp Việt dễ dàng hơn trong việc lên kế hoạch sản xuất và ký kết các hợp đồng dài hạn.

Một số doanh nghiệp lớn cũng ghi nhận kết quả tích cực từ thị trường Trung Quốc. Đơn cử, Công ty Cổ phần Nam Việt (ANV) – một đơn vị xuất khẩu cá tra lớn – ghi nhận doanh thu hơn 73 tỷ đồng trong 6 tháng, tăng 96% so với cùng kỳ và là mức cao nhất trong một thập kỷ. Lãi ròng đạt hơn 12 tỷ đồng, tăng 9%, cũng là mức bán niên cao nhất từ trước đến nay. Đại diện ANV cho biết, năm nay, thị trường châu Á và châu Mỹ tăng trưởng tốt, đặc biệt Trung Quốc là điểm sáng, giúp công ty hoàn thành hơn 92% kế hoạch doanh thu và 71% mục tiêu lợi nhuận cả năm chỉ sau nửa đầu năm.

VASEP nhận định, xu hướng dịch chuyển đơn hàng giữa các thị trường vẫn sẽ tiếp diễn trong nửa cuối năm, khi doanh nghiệp Việt chủ động thích ứng với các thay đổi từ chính sách thuế, tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu truy xuất nguồn gốc. Các doanh nghiệp đang tìm cách thâm nhập sâu hơn vào Trung Quốc và khối CPTPP, đồng thời vẫn đặt mục tiêu giữ thị phần tại Mỹ thông qua mô hình sản xuất “xanh”, bền vững và tăng hàm lượng chế biến sâu để gia tăng giá trị.

Mỹ vốn là thị trường cao cấp với giá bán tốt, nhưng với rủi ro chính sách ngày càng khó đoán, nhiều doanh nghiệp Việt cho biết buộc phải dịch chuyển. Một số công ty đã tái cơ cấu lại thị trường xuất khẩu, mở rộng sang Hàn Quốc, Nhật Bản, EU và khối CPTPP. Đồng thời, họ cũng đầu tư mạnh vào công nghệ, chuỗi lạnh và truy xuất nguồn gốc để tăng tính cạnh tranh.

Trước một trật tự thương mại mới đang hình thành – nhiều bất ngờ và khó dự đoán – các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chủ động tái cấu trúc chiến lược. Các giải pháp được khuyến nghị bao gồm: đa dạng hóa thị trường, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, chú trọng minh bạch truy xuất nguồn gốc để chứng minh xuất xứ hợp pháp, và ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số để tăng khả năng phản ứng nhanh với biến động chính sách và thị trường.

Tuệ Lâm