Quyết liệt xử lý vi phạm IUU, thực hiện nghiêm khuyến nghị của EC để gỡ “thẻ vàng”

Ngày 7/8, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia về chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) dẫn đầu đoàn công tác làm việc với lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố gồm Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi và Gia Lai về công tác chống khai thác IUU và phòng, chống dịch tả lợn châu Phi.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến làm việc với UBND các tỉnh, thành về công tác thực hiện IUU. Ảnh: Lan Anh

Siết chặt quản lý, xử lý nghiêm tàu vi phạm 

Liên quan đến vấn đề IUU, theo báo cáo của các địa phương, thời gian qua công tác quản lý đội tàu cá được thực hiện nghiêm thông qua rà soát, thống kê và cập nhật dữ liệu vào hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia. Danh sách các tàu không đủ điều kiện khai thác được lập và kiểm soát chặt chẽ; hầu hết địa phương đã xử lý 100% tàu cá “3 không” (không đăng ký, không đăng kiểm, không giấy phép khai thác).

Công tác rà soát, cập nhật danh sách tàu mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) được tiến hành hàng tuần, kịp thời liên hệ chủ tàu và cảnh báo nguy cơ vi phạm IUU. Nhờ vậy, tình trạng mất kết nối VMS có chiều hướng giảm. Việc truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác được triển khai quyết liệt trên hệ thống điện tử (eCDT), góp phần tăng tính minh bạch và đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.

Việc thực thi pháp luật và xử lý vi phạm cũng được đẩy mạnh. Tại Đà Nẵng, từ đầu năm 2024 đến nay, lực lượng chức năng xử phạt 191 vụ vi phạm với số tiền gần 10 tỷ đồng, toàn bộ 100 tàu cá vi phạm đã nộp phạt; không ghi nhận trường hợp tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ. Quảng Ngãi đã xác minh 752 tàu mất kết nối VMS và xử phạt 87 trường hợp, thu hơn 2,1 tỷ đồng.

Tuy nhiên, khó khăn vẫn còn. Nhiều tàu cá hoạt động thường xuyên ngoài tỉnh, thậm chí nhiều năm không về địa phương, gây khó khăn cho quản lý. Sự phối hợp liên tỉnh còn hạn chế, tỷ lệ phản hồi thông tin vi phạm thấp; tình trạng tàu mất kết nối VMS trên 6 giờ khi đang khai thác vẫn xảy ra.

Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Trần Nam Hưng cho biết, thành phố tiếp tục triển khai mạnh mẽ các giải pháp chống khai thác IUU, đồng thời trình Hội đồng nhân dân thành phố ban hành nghị quyết hỗ trợ phát triển thủy sản giai đoạn 2026 – 2030, trong đó có hỗ trợ thiết bị VMS và chuyển đổi nghề.

Đà Nẵng đề nghị Chính phủ ban hành chính sách mới thay thế Nghị định 67/2014/NĐ-CP để tháo gỡ khó khăn, đồng thời chuẩn hóa, tích hợp thiết bị thông tin liên lạc trên tàu cá, phát triển hệ thống cảnh báo tự động khi VMS mất tín hiệu, nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big data) để dự đoán nguy cơ mất kết nối, nhận diện hành vi bất thường và cảnh báo kịp thời.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Phước Hiền kiến nghị xây dựng cơ chế xử phạt theo nguyên tắc “tàu vi phạm ở đâu, xử lý tại đó” để tránh chồng chéo. Tỉnh cũng đang tập trung xử lý “tàu ma” – tàu không đăng ký, không kiểm soát – và phối hợp liên ngành giữa hải quân, kiểm ngư, cảnh sát biển để siết chặt quản lý. Đặc biệt, cần xử lý triệt để các “đầu nậu” đứng sau vi phạm, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về tàu cá để phục vụ quản lý và hỗ trợ ngư dân.

Củng cố nền nghề cá bền vững

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, Việt Nam hiện có khoảng 81.700 tàu cá, 800.000 lao động trực tiếp trên biển và khoảng 4 triệu lao động trên bờ. Nghề cá có vai trò quan trọng trong kinh tế và đối ngoại, do đó công tác chống khai thác IUU nhận được sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ.

Ông ghi nhận nỗ lực và chuyển biến tích cực từ các địa phương: tình trạng tàu “3 không” đã giảm mạnh, công tác giám sát được thực hiện nhiều tầng, từ chính quyền cơ sở tới lực lượng hải quân.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại đáng lo ngại: tình trạng tàu mất kết nối VMS, “tàu ma”, 29 tàu vi phạm vùng biển nước ngoài; việc truy xuất nguồn gốc thủy sản còn lỏng lẻo, thậm chí có hiện tượng cán bộ cảng cá làm hộ giấy tờ; mức xử phạt chưa đủ sức răn đe.

Thứ trưởng nhấn mạnh: “Nếu không quyết liệt xử lý, chúng ta khó gỡ được ‘thẻ vàng’. Muốn thành công, phải ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài và thực hiện nghiêm 14 khuyến nghị của EC”.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu các địa phương khẩn trương bố trí vốn đầu tư công để hoàn thiện hạ tầng cảng cá, phục vụ truy xuất nguồn gốc và giám sát nghề cá, hướng tới mục tiêu phát triển nghề cá có trách nhiệm và bền vững.

Minh Khuê