Khai thác tốt thị trường nội địa

Nhu cầu tăng

Thị trường xuất khẩu từ trước đến nay vẫn là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đặc biệt đối với các ngành sản xuất và nông nghiệp. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, sức mua và nhu cầu tiêu dùng trong nước đã tăng lên đáng kể, và trở thành một trong những kênh tiêu thụ quan trọng, góp phần ổn định giá tôm trong nước và giảm thiểu rủi ro cho người nuôi mỗi khi thị trường xuất khẩu biến động.

Theo ước tính của các doanh nghiệp, sản lượng tôm tiêu thụ nội địa hàng năm đã vượt mức 100.000 tấn, tức chiếm khoảng 10% tổng sản lượng tôm cả nước. Và dự báo, với tỷ lệ dân số có mức thu nhập trung bình trở lên đang trên đà tăng, cùng nhu cầu về thực phẩm dinh dưỡng cao, an toàn, dễ chế biến, có giá thành phù hợp thì chỉ trong một vài năm tới, con số này sẽ đạt khoảng 200.000 tấn trở lên.

Doanh nghiệp trong nước khá chật vật khi tìm chỗ đứng trên sân nhà. Ảnh: Minh Phú

Hiện, thị trường nội địa đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu thụ tôm, đặc biệt là các loại TTCT cỡ nhỏ đến cỡ trung và tôm sú cỡ trung đến cỡ lớn nhờ giá cả phù hợp với thu nhập của người tiêu dùng. Việc tiêu thụ tôm ngày nay đã không còn được xem là xa xỉ, bởi nếu so sánh giữa giá TTCT cỡ 60 con/kg với giá thịt heo tại các siêu thị hay chợ truyền thống sẽ thấy gần như không có sự chênh lệch lớn, trong khi tôm lại có giá trị dinh dưỡng cao hơn và có thể chế biến thành nhiều món ăn không thua kém gì thịt heo hay một số vật nuôi khác.

Chính tâm lý chuộng tôm tươi sống của người tiêu dùng, nên giá tôm tiêu thụ tại trường nội địa luôn cao hơn giá tôm bán cho các nhà máy xuất khẩu. Thông thường, giá 1 kg tôm tươi sống bán tại ao luôn cao hơn tôm ướp đá từ 5.000 – 10.000 đồng/kg cho cùng một kích cỡ. Đặc biệt, đối với những hộ nuôi với mật độ cao, thu tỉa theo từng giai đoạn, thì việc bán tôm tươi lúc thu tỉa được xem là một giải pháp hiệu quả nhất.

Không những thế mà hiện nay, nhiều hộ còn chuyển sang hình thức nuôi tôm chuyên bán tươi, phục vụ tiêu thụ nội địa để có mức lợi nhuận cao hơn. Thậm chí, ngay cả doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu có diện tích nuôi tôm lớn cũng áp dụng giải pháp này đối với một số kích cỡ tôm xuất khẩu có giá thấp để tối ưu hóa lợi nhuận trong sản xuất, kinh doanh.

Chưa xứng tiềm năng

Theo đại diện Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), dù nhu cầu và khối lượng các mặt hàng thủy sản tiêu thụ trong nước ngày càng tăng nhưng vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và dư địa còn lớn, bởi số người gia nhập tầng lớp trung lưu ngày càng gia tăng.

VASEP nhận định, trong kênh phân phối hiện đại trong nước, tỷ trọng thủy sản nội địa chiếm khoảng 60 – 70% với các mặt hàng chủ lực như: tôm, cá ba sa, mực, các loại cá biển; thủy sản nhập khẩu vẫn chiếm 30 – 40%.

Dù có nhiều tiềm năng, nhưng các doanh nghiệp trong nước lại khá chật vật khi tìm chỗ đứng trên sân nhà. Lý do được nhiều doanh nghiệp phản ánh là sản phẩm của họ bán ở thị trường nội địa đạt chuẩn xuất khẩu thì giá cao hơn thông thường, khoảng hơn 20% và không thể cạnh tranh với những sản phẩm khác, đặc biệt là ở chợ truyền thống.

Bên cạnh đó, mặc dù thị trường nội địa có nhu cầu đa dạng về kích cỡ tôm, nhưng chủ yếu vẫn ưa chuộng tôm tươi sống. Điều này tạo ra một bất lợi lớn bởi tôm tươi sống đòi hỏi quy trình bảo quản, vận chuyển kỹ lưỡng hơn, từ đó làm tăng giá thành sản phẩm.

Ngoài ra, dù các thương lái có áp dụng hình thức kiểm tra kháng sinh để phân loại và trả giá cao hơn cho tôm không chứa kháng sinh, nhưng đa số người nuôi vẫn chọn cách bán nhanh, gọn theo màu sắc tôm. Điều này dẫn đến việc tôm có thể bị nhiễm kháng sinh vẫn được tiêu thụ trên thị trường, gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe người tiêu dùng và uy tín của ngành tôm Việt Nam.

Vấn đề nữa là, việc bán tôm tươi để tiêu thụ trong nước có bất lợi là số lượng cung cấp thường thấp, thời gian thu hoạch kéo dài nên nguồn cung chủ yếu đến từ việc thu tỉa hoặc các hộ nuôi nhỏ lẻ trong ao đất.

Chủ động xây dựng chiến lược riêng

Trao đổi với phóng viên Đặc san Con Tôm về tình hình tiêu thụ tôm tại thị trường nội địa, các thương lái đều cho biết, những năm gần đây, nhu cầu tiêu thụ tôm nội địa chỉ có tăng chứ ít khi giảm, do giá tôm gần như ngang bằng, thậm chí có lúc thấp hơn một số loại thực phẩm khác. Đặc biệt là tôm kiểm không có kháng sinh được các nhà hàng, quán ăn lớn tại các địa bàn đông khách du lịch tiêu thụ khá lớn. Thị trường tiêu thụ lớn nhất vẫn là chợ Bình Điền, TP Hồ Chí Minh, một số tỉnh phía Bắc và cả khu vực miền Trung.

Một thương lái khẳng định: “Tôm đúng kích cỡ, tươi sống, không kháng sinh thì gần như lúc nào cũng bán được giá cao và cao nhất là vào mùa cao điểm du lịch hay các dịp lễ Tết, cuối năm,…”.

Có thể thấy, trong bối cảnh ngành thủy sản Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn từ các thị trường xuất khẩu chủ lực như Mỹ, EU, Trung Quốc,… do các yếu tố như rào cản kỹ thuật, thuế quan và nhu cầu tiêu dùng biến động, việc khai thác hiệu quả thị trường trong nước được xem là chiến lược thiết yếu.

Phát biểu tại Hội nghị “Thúc đẩy tiêu thụ thủy sản phục vụ nhu cầu trong nước” do Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) phối hợp với VASEP và Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam tổ chức ngày 01/8, tại TP Hồ Chí Minh, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), nhấn mạnh thị trường nội địa không chỉ là “bệ đỡ” trong bối cảnh xuất khẩu gặp khó, mà cần được xác định là một chiến lược dài hạn, mang tính nền tảng đối với sự phát triển bền vững của ngành thủy sản.

Các doanh nghiệp không thể tiếp tục xem tiêu dùng trong nước là kênh phụ, hay nơi tiêu thụ sản phẩm xuất khẩu dư thừa, mà cần chủ động xây dựng chiến lược riêng cho thị trường này, với đầy đủ các khâu từ nuôi trồng, sản xuất, phân phối đến hậu kiểm. Doanh nghiệp cần tăng cường nghiên cứu thị hiếu, khẩu vị và xu hướng tiêu dùng mới, đồng thời đa dạng hóa sản phẩm để tiếp cận rộng rãi hơn các nhóm khách hàng, đặc biệt là tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng.

Xuân Trường