Nam Trung Bộ đẩy mạnh nuôi biển công nghệ cao, thích ứng biến đổi khí hậu

Sự kiện quy tụ hơn 200 đại biểu từ các viện – trường, hiệp hội, doanh nghiệp và ngư dân, cùng thảo luận những giải pháp then chốt giúp nghề nuôi biển Việt Nam phát triển bền vững trong bối cảnh mới.

Quy hoạch, công nghệ và chuỗi giá trị là trụ cột phát triển

Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), năm 2024, diện tích nuôi biển của cả nước đạt khoảng 20.000 ha, với thể tích lồng nuôi gần 10 triệu m³, sản lượng đạt hơn 830.000 tấn, tăng gần 40% so với năm 2020. Riêng vùng Nam Trung Bộ chiếm gần 45% tổng sản lượng nuôi biển cả nước, giữ vai trò trung tâm của ngành nuôi biển Việt Nam.

Diễn đàn Khuyến nông “Giải pháp phát triển nuôi biển công nghệ cao thích ứng với biến đổi khí hậu tại các tỉnh ven biển Nam Trung Bộ”. Ảnh: TTKNQG

Đại diện Cục Thủy sản cho rằng, nghề nuôi biển nước ta đã và đang chuyển từ quy mô nhỏ lẻ sang sản xuất hàng hóa, tuy nhiên vẫn đối mặt nhiều thách thức: hạ tầng yếu, công nghệ lạc hậu, thiếu liên kết chuỗi và rủi ro cao trước thời tiết cực đoan.

“Để nuôi biển trở thành ngành kinh tế chủ lực, cần đẩy nhanh quy hoạch không gian biển, phát triển vùng nuôi tập trung, ứng dụng công nghệ hiện đại và hình thành chuỗi giá trị khép kín từ giống – nuôi – chế biến – tiêu thụ,” đại diện Cục Thủy sản nhấn mạnh.

Cục cũng đang phối hợp các địa phương hướng dẫn triển khai Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045, trong đó đặt mục tiêu đưa sản lượng nuôi biển lên 1,45 triệu tấn vào năm 2030, với 70% lồng nuôi sử dụng vật liệu mới và công nghệ cao.

Khuyến nông – cầu nối đưa tri thức và công nghệ ra biển

Tại diễn đàn, ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, cho biết hệ thống khuyến nông đang đóng vai trò nòng cốt trong việc đồng hành, hướng dẫn người dân chuyển đổi mô hình nuôi biển truyền thống sang công nghệ cao.

“Việc phát triển nuôi biển công nghệ cao, bền vững không còn là lựa chọn mà là yêu cầu cấp thiết. Khuyến nông sẽ tiếp tục là cầu nối giữa khoa học – doanh nghiệp – người dân để hình thành ngành nuôi biển công nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu,” ông Hồng khẳng định.

Theo ông, Trung tâm đang tập trung triển khai các chương trình quy hoạch không gian biển hợp lý, đào tạo nhân lực kỹ thuật, chuyển giao mô hình lồng nhựa HDPE, hệ thống cho ăn tự động, quan trắc môi trường bằng cảm biến IoT và chuỗi sản xuất – tiêu thụ gắn với tiêu chuẩn VietGAP.

Nhiều mô hình trình diễn ở các tỉnh Nam Trung Bộ cho thấy, năng suất tăng 20–30%, tỷ lệ sống đạt 80–85%, lợi nhuận gấp đôi so với lồng gỗ truyền thống. Đây là hướng đi thực tế giúp người dân giảm thiểu rủi ro và tăng hiệu quả kinh tế.

Các đại biểu tham quan mô hình nuôi biển tại Khánh Hòa. Ảnh: TTKNQG

Khánh Hòa: Tiên phong nuôi biển công nghệ cao

Với lợi thế hơn 500 km bờ biển và vùng nước sâu ổn định, Khánh Hòa là địa phương tiên phong trong phát triển nuôi biển công nghệ cao, chiếm khoảng 20% tổng thể tích lồng nuôi biển của cả nước.

Theo ông Nguyễn Trọng Chánh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa, tỉnh đang triển khai Đề án phát triển nuôi biển công nghệ cao giai đoạn 2025–2030, với các vùng trọng điểm tại Vân Phong, Nha Trang và Cam Ranh.

“Chúng tôi ưu tiên lồng nhựa HDPE, kết hợp thiết bị giám sát môi trường tự động, hệ thống cho ăn thông minh và camera điều khiển từ xa. Đây là hướng đi bền vững, giúp ngư dân chủ động ứng phó thời tiết cực đoan, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu,” ông Chánh cho biết.

Năm 2024, sản lượng thủy sản nuôi của Khánh Hòa đạt hơn 32.000 tấn, trong đó nuôi biển chiếm 50%, đóng góp gần 900 triệu USD kim ngạch xuất khẩu. Tỉnh đang đồng thời thực hiện chính sách hỗ trợ chuyển đổi vật liệu nuôi, bảo hiểm tai nạn lao động và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hạ tầng vùng nuôi theo Nghị quyết 55 của Quốc hội.

Một trong những điểm sáng được giới thiệu tại diễn đàn là HTX Nuôi biển công nghệ cao Hòn Nội (xã Cam Lâm, Khánh Hòa). Đại diện HTX, chia sẻ: “Mỗi thành viên HTX hiện có 2 lồng nuôi ngoài khơi, được trang bị camera giám sát chìm và máy cho ăn tự động. Lồng nhựa HDPE đường kính 13 m chịu sóng gió tốt, giúp kiểm soát sức khỏe cá, giảm hao phí thức ăn, tăng hiệu quả nuôi và đảm bảo an toàn trong mùa bão.”

Từ các mô hình thí điểm, HTX đã hình thành chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ, giúp ngư dân tiếp cận kỹ thuật mới, nâng cao chất lượng sản phẩm và bảo vệ môi trường biển.

Nền tảng của phát triển bền vững

Các chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản III và Đại học Nha Trang nhận định: muốn nuôi biển phát triển bền vững, Việt Nam cần chủ động nguồn giống và tăng cường ứng dụng công nghệ mới. Nhiều kết quả nghiên cứu đã được chuyển giao cho doanh nghiệp và hợp tác xã tại Khánh Hòa, Đắk Lắk giúp hình thành chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ gắn với tiêu chuẩn quốc tế.

Theo Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam, chi phí đầu tư một lồng HDPE tiêu chuẩn hiện khoảng 400–600 triệu đồng, chưa kể thiết bị cho ăn tự động và neo chống bão.

Các doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ sớm có chính sách tín dụng ưu đãi, bảo hiểm rủi ro, cấp quyền sử dụng mặt nước ổn định 20 – 30 năm và đầu tư hạ tầng hậu cần vùng nuôi, nhằm tạo điều kiện thu hút đầu tư lớn, công nghệ hiện đại.

Ông Lê Văn Dũng, đại diện doanh nghiệp nuôi cá chim tại Vân Phong, cho rằng: “Nếu được đảm bảo quyền sử dụng mặt nước dài hạn và hạ tầng logistics ổn định, doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đầu tư sản xuất quy mô lớn, hướng đến xuất khẩu sang thị trường cao cấp.”

Nam Trung Bộ là khu vực có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển nuôi biển xa bờ, song cũng là vùng chịu ảnh hưởng mạnh nhất của biến đổi khí hậu. Các chuyên gia thống nhất cho rằng: chuyển đổi sang nuôi biển công nghệ cao, đa dạng đối tượng nuôi, gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường biển chính là con đường duy nhất để phát triển bền vững.

Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia Hoàng Văn Hồng khẳng định: “Diễn đàn tại Khánh Hòa một lần nữa cho thấy vai trò cầu nối của khuyến nông – nơi hội tụ tri thức, khoa học và kinh nghiệm thực tiễn, đồng hành cùng bà con vươn khơi bằng công nghệ cao và tư duy mới.”

Thùy Khánh