Nuôi rươi kết hợp trồng lúa giúp nông dân làm giàu bền vững

Chủ động kỹ thuật, phát huy lợi thế tự nhiên

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng tác động sâu rộng đến sản xuất nông nghiệp, nghề nuôi rươi vốn phụ thuộc nhiều vào tự nhiên nay đứng trước không ít khó khăn. Trước thực tế đó, từ năm 2024, Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng đã chủ trì triển khai dự án “Xây dựng mô hình nuôi rươi kết hợp sản xuất lúa gắn với liên kết tiêu thụ sản phẩm” tại các xã Vĩnh Bảo, Tiên Lãng, Kiến Thụy, An Lão và phối hợp mở rộng sang Hưng Yên.

Khác với cách làm truyền thống, mô hình mới ứng dụng đồng bộ các tiến bộ khoa học kỹ thuật, từ sử dụng con giống rươi sản xuất nhân tạo để chủ động nguồn cung, đến áp dụng chế phẩm sinh học xử lý môi trường, phân vi sinh hữu cơ cải tạo nền ruộng. Qua đó, vừa tạo điều kiện cho rươi sinh trưởng tốt, vừa bảo đảm lúa phát triển ổn định, giảm sâu bệnh, hạn chế sử dụng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật.

Thực tế kiểm tra tại các điểm mô hình ở xã Vĩnh Bảo, Tiên Lãng hay Phụ Dực (Hưng Yên) cho thấy, rươi giống thích nghi nhanh, mật độ ổn định, cây lúa sinh trưởng xanh tốt. Các hộ dân tham gia đều đánh giá cao sự đồng hành của cán bộ khuyến nông – từ việc bàn giao giống, hướng dẫn kỹ thuật cho đến giám sát, hỗ trợ định kỳ.

Ông Lưu Văn Cảnh – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng cho biết: “Việc kiểm tra, tập huấn thường xuyên không chỉ để bảo đảm mô hình triển khai đúng tiến độ, mà còn giúp nông dân kịp thời tháo gỡ khó khăn, yên tâm áp dụng quy trình kỹ thuật mới. Đây là yếu tố then chốt tạo nên thành công ban đầu của dự án.”

Hiệu quả kinh tế rõ rệt

Một trong những kết quả ấn tượng nhất của mô hình là năng suất và hiệu quả kinh tế vượt trội so với phương thức sản xuất cũ. Sau 9 tháng triển khai tại xã Vĩnh Bảo, các hộ dân đạt năng suất rươi trung bình 1.370 kg/ha, năng suất lúa khoảng 5,1 tấn/ha. Sau khi trừ chi phí, lợi nhuận ròng đạt khoảng 285 triệu đồng/ha, cao hơn từ 45 – 75% so với sản xuất truyền thống.

Nếu trước đây nông dân chủ yếu trông chờ vào con rươi tự nhiên, sản lượng bấp bênh, thì nay việc thả bổ sung giống rươi nhân tạo đã giúp tăng năng suất lên gấp 3 – 3,5 lần. Cùng với đó, chất lượng sản phẩm cũng được cải thiện, đáp ứng tốt hơn yêu cầu thị trường.

Bà Khổng Thị Vang, một hộ tham gia mô hình tại Vĩnh Bảo chia sẻ: “Nhờ có cán bộ khuyến nông hướng dẫn tận tình, gia đình tôi đã mạnh dạn thay đổi cách làm. Rươi phát triển tốt, lúa không cần phun thuốc bảo vệ thực vật, vừa tiết kiệm chi phí vừa yên tâm về chất lượng sản phẩm. Chưa năm nào mà thu nhập từ đồng ruộng lại cao và ổn định như thế này.”

Mô hình nông nghiệp sinh thái bền vững

Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, mô hình nuôi rươi kết hợp trồng lúa còn tạo nên hệ sinh thái đồng ruộng bền vững. Việc sử dụng phân hữu cơ vi sinh, men vi sinh xử lý môi trường giúp cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu tự nhiên. Đồng thời, mô hình hạn chế hoàn toàn việc dùng hóa chất, bảo vệ nguồn nước và sức khỏe người sản xuất.

Theo các chuyên gia, rươi là loài sinh vật đáy, nhạy cảm với môi trường. Sự hiện diện của rươi trong ruộng lúa được coi là chỉ báo sinh thái quan trọng cho thấy môi trường đất, nước sạch và ổn định. Do đó, nuôi rươi kết hợp trồng lúa vừa tận dụng lợi thế tự nhiên, vừa khuyến khích người dân duy trì lối canh tác thân thiện với môi trường.

Bà Đặng Thị Thanh – Trưởng phòng Khuyến ngư (Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng) nhấn mạnh: “Chúng tôi xác định đây là mô hình nông nghiệp hữu cơ điển hình, có tính bền vững cao. Khi triển khai rộng rãi, mô hình sẽ góp phần quan trọng trong việc chuyển đổi phương thức sản xuất nông nghiệp theo hướng xanh, sạch, an toàn thực phẩm.”

Qua hai năm triển khai, nhiều kinh nghiệm thực tiễn đã được đúc rút để nâng cao hiệu quả mô hình. Thứ nhất, phải chủ động nguồn giống rươi nhân tạo thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên. Thứ hai, quản lý môi trường nước, nền đáy ruộng bằng chế phẩm sinh học là yếu tố quyết định đến tỷ lệ sống của rươi. Thứ ba, kết hợp quy trình canh tác lúa theo hướng hữu cơ, tránh dùng phân hóa học và thuốc bảo vệ thực vật để bảo đảm môi trường sống cho rươi.

Ngoài ra, việc liên kết tiêu thụ sản phẩm ngay từ đầu dự án cũng là điểm mới quan trọng. Các hộ dân không chỉ được hỗ trợ về kỹ thuật và vật tư đầu vào, mà còn được kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã tiêu thụ đầu ra. Điều này giúp người nuôi, trồng yên tâm sản xuất, tránh tình trạng “được mùa mất giá”.

Hải Phòng hiện có hơn 3.100 ha diện tích tiềm năng nuôi rươi, tập trung ở các xã như Vĩnh Bảo, Tiên Lãng, Kiến Thụy và An Lão. Với kết quả bước đầu đạt được, Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng đang khuyến khích nhân rộng mô hình này ra nhiều vùng ven sông, ven biển khác.

Không chỉ ở Hải Phòng, những địa phương có điều kiện tương tự ở đồng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ như Hưng Yên, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An… cũng có thể áp dụng mô hình. Sự phối hợp liên vùng sẽ giúp hình thành chuỗi sản xuất – tiêu thụ rươi, lúa hữu cơ ổn định, nâng cao giá trị sản phẩm và vị thế của nông sản Việt Nam trên thị trường.

Kết quả kiểm tra, giám sát các dự án khuyến nông trung ương năm 2025 do Hải Phòng chủ trì đã khẳng định tính khả thi của mô hình nuôi rươi kết hợp trồng lúa. Trong thời gian tới, Trung tâm Khuyến nông Hải Phòng sẽ tiếp tục tăng cường tập huấn, chuyển giao kỹ thuật, đồng thời tham mưu cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhân rộng mô hình tại các vùng phù hợp.

Song song, việc xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm rươi – lúa hữu cơ cũng được đặt ra, nhằm nâng cao giá trị gia tăng và mở rộng thị trường tiêu thụ. Đây sẽ là bước tiến quan trọng giúp nông dân không chỉ “được mùa, được giá” mà còn sản xuất bền vững, lâu dài.

Mô hình nuôi rươi kết hợp trồng lúa tại Hải Phòng cho thấy sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy sản xuất nông nghiệp, từ chỗ dựa hoàn toàn vào tự nhiên sang chủ động ứng dụng tiến bộ kỹ thuật. Kết quả thực tế khẳng định đây là hướng đi khả thi, hiệu quả, vừa tăng thu nhập cho người dân, vừa bảo vệ môi trường sinh thái, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển nông nghiệp xanh, sạch, bền vững – đúng như định hướng mà ngành nông nghiệp Việt Nam đang theo đuổi.

Thùy Khánh