ĐBSCL phát triển nuôi tôm bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nhấn mạnh, ngành tôm đang giữ vai trò chiến lược khi đóng góp 40–45% giá trị xuất khẩu thủy sản và tạo sinh kế cho hàng triệu hộ dân. Tuy nhiên, cùng với những bước tiến, ngành tôm đang đối diện sức ép lớn từ biến đổi môi trường, yêu cầu kiểm soát chất lượng, truy xuất nguồn gốc và cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường quốc tế.

Toàn cảnh Diễn dàn. Ảnh: Grobest

Theo ông Thanh, mục tiêu trong giai đoạn mới không phải chạy theo sản lượng mà tập trung nâng cao giá trị, trách nhiệm môi trường và tính bền vững. Khuyến nông phải đi đầu, không chỉ đồng hành mà dẫn dắt nông dân ứng dụng công nghệ, tổ chức sản xuất khoa học, quản trị rủi ro từ gốc.

“Nông nghiệp hiện đại cần tư duy dẫn dắt. Nuôi tôm bền vững là quá trình chuyển đổi toàn diện, từ giống, môi trường, quy trình đến liên kết thị trường và chuyển đổi số,” ông Thanh khẳng định.

Tại diễn đàn, nhiều mô hình nuôi tôm thích ứng biến đổi khí hậu được trình bày, cho thấy bức tranh đa sắc nhưng thống nhất ở triết lý: thuận thiên – xanh – công nghệ cao – minh bạch dữ liệu.

Đáng chú ý, mô hình tôm – rừng tại Cà Mau được xem là biểu tượng của kinh tế sinh thái. Tôm được nuôi dưới tán rừng tự nhiên, không thuốc kháng sinh, tận dụng hệ sinh thái bản địa để kiểm soát môi trường. Năng suất không quá cao nhưng ổn định lâu dài, và quan trọng là giúp bảo vệ rừng “lá phổi xanh” vùng ven biển. Mô hình này không chỉ tạo ra sản phẩm sạch mà còn mang lại giá trị gia tăng nhờ chứng nhận sinh thái, được nhiều thị trường cao cấp ưa chuộng.

Ở Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang, mô hình tôm – lúa tiếp tục chứng minh hiệu quả. Trong mùa mưa, nông dân trồng lúa; mùa nắng nuôi tôm. Lúa hấp thu dinh dưỡng từ ao nuôi, ao tự làm sạch sau mỗi vụ. Hiệu quả kinh tế cao hơn mô hình đơn canh, chi phí giảm, môi trường ổn định, rủi ro dịch bệnh thấp. Đây là minh chứng rõ ràng: khi lắng nghe thiên nhiên, sản xuất nông nghiệp trở nên bền vững hơn.

Song song, mô hình nuôi tôm công nghệ cao đang mở ra hướng đi mới, ao lót bạt, hệ thống tuần hoàn nước, giám sát tự động bằng cảm biến, quản lý dinh dưỡng chuẩn hóa – tất cả tạo thành quy trình khép kín, giảm thiểu dịch bệnh, tăng tỷ lệ sống và tối ưu chi phí. Mô hình GroFarm của Grobest được nêu như ví dụ tiêu biểu: kết hợp công nghệ quan trắc môi trường, dinh dưỡng khoa học và hỗ trợ kỹ thuật trực tiếp từ chuyên gia. Người nuôi không chỉ được cung cấp sản phẩm mà còn được “đồng hành cùng tri thức”.

Một điểm nhấn lớn tại diễn đàn là câu chuyện con giống – “đầu vào quyết định đầu ra”. Hiện Việt Nam đã bước đầu chủ động nguồn tôm bố mẹ, đạt hơn 187.800 con bố mẹ trong nước năm 2024, giảm dần phụ thuộc nhập khẩu. Đây là bước tiến quan trọng để đảm bảo an toàn sinh học, kiểm soát chất lượng và giảm chi phí.

Chia sẻ tại Diễn đàn, bà Châu Thị Tuyết Hạnh, đại diện Cục Thủy sản và Kiểm ngư nhận định: “Chủ động giống và quản lý chất lượng con giống là chìa khóa nâng cao sức cạnh tranh của tôm Việt. Nuôi tôm bền vững phải bắt đầu từ con giống khỏe, sạch bệnh.”

Không chỉ công nghệ trong ao nuôi, diễn đàn dành nhiều thời gian cho vấn đề liên kết chuỗi và chuyển đổi số, mã vùng nuôi, nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc, giám sát tự động môi trường. Không còn là khẩu hiệu, đây là yêu cầu bắt buộc để tôm Việt đi xa hơn trên thị trường quốc tế. Khi sản phẩm sạch, minh bạch và truy vết được, uy tín hình thành, giá trị tăng lên.

Bế mạc diễn đàn, lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông Quốc gia khẳng định sự cần thiết của việc tiếp tục nhân rộng mô hình hiệu quả, tăng cường đào tạo kỹ thuật cho nông dân và thúc đẩy doanh nghiệp đồng hành trong chuỗi giá trị.

“Diễn đàn không chỉ là nơi chia sẻ kinh nghiệm, mà còn là cầu nối giữa nhà quản lý, nhà khoa học và người nuôi, hướng tới một ngành tôm Việt Nam chủ động, bền vững và thích ứng mạnh mẽ với biến đổi khí hậu”, ông Lê Quốc Thanh nhấn mạnh.

Với định hướng rõ ràng, sự đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp và hệ thống khuyến nông, ngành tôm Đồng bằng sông Cửu Long đang từng bước chuyển mình theo mô hình xanh – hiện đại, góp phần khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ xuất khẩu tôm thế giới.

Thùy Khánh