Thống nhất quy định mới về an toàn thực phẩm thủy sản xuất khẩu

Văn bản này là sự kế thừa và thống nhất nội dung của Thông tư số 48/2013/TT-BNNPTNT, Thông tư số 17/2024/TT-BNNPTNT và Thông tư số 17/2025/TT-BNNMT, tạo khung pháp lý đồng bộ và hiện đại cho quản lý chất lượng thủy sản Việt Nam trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Thông tư hợp nhất được ban hành trên cơ sở các đạo luật và nghị định quan trọng như Luật An toàn thực phẩm 2010, Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa 2007, cùng các nghị định hướng dẫn thi hành của Chính phủ. Đặc biệt, văn bản đã cập nhật những nội dung mới theo Nghị định số 136/2025/NĐ-CP và Nghị định số 35/2025/NĐ-CP về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường, phù hợp với mô hình tổ chức mới của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Việc hợp nhất các thông tư giúp khắc phục sự chồng chéo, đồng thời làm rõ thẩm quyền, quy trình và trách nhiệm của các cơ quan liên quan trong công tác kiểm soát an toàn thực phẩm thủy sản xuất khẩu, lĩnh vực có ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và năng lực cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Văn bản hợp nhất tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường. Ảnh: TTXVN

Phạm vi điều chỉnh rộng hơn

Theo quy định mới, Thông tư 79/VBHN-BNNMT điều chỉnh hồ sơ, thủ tục, thẩm quyền cấp chứng nhận an toàn thực phẩm và chứng nhận kiểm dịch đối với các lô hàng thủy sản và sản phẩm thủy sản xuất khẩu vào các quốc gia, vùng lãnh thổ có yêu cầu cơ quan thẩm quyền Việt Nam chứng nhận.

Đối tượng áp dụng bao gồm các cơ sở sản xuất, kinh doanh thủy sản đã được cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện ATTP, các lô hàng thực phẩm có chứa thành phần thủy sản, và các lô hàng xuất khẩu yêu cầu kiểm dịch. Những trường hợp chỉ tiêu thụ nội địa hoặc thủy sản không dùng làm thực phẩm không thuộc phạm vi điều chỉnh của Thông tư.

Đáng chú ý, khái niệm “thẩm định” được sử dụng thống nhất thay thế cho “kiểm tra” trong toàn bộ văn bản, thể hiện sự chuyển hướng từ mô hình kiểm tra hành chính sang đánh giá rủi ro và thẩm định theo nguyên tắc HACCP, phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

Tăng tính chủ động cho địa phương

Thông tư quy định Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường cùng các Chi cục khu vực (Trung Bộ, Nam Bộ) là cơ quan thẩm quyền lập và quản lý danh sách các cơ sở được phép xuất khẩu. Các Trung tâm Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường vùng 1 – 6 chịu trách nhiệm thẩm định, cấp Chứng thư cho lô hàng xuất khẩu và giám sát sau chứng nhận.

Cách phân cấp này giúp giảm tải cho cơ quan trung ương, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, đồng thời tăng cường trách nhiệm và tính minh bạch của các đơn vị thực thi tại địa phương.

Thông tư nêu rõ yêu cầu về năng lực của kiểm tra viên và trưởng đoàn thẩm định: phải có chuyên môn phù hợp, trung thực, khách quan, có ít nhất 3 năm kinh nghiệm và đã tham gia ít nhất 5 đợt thẩm định thực tế. Các phòng kiểm nghiệm tham gia phân tích chỉ tiêu ATTP phải được Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ định theo quy định hiện hành.

Đối với cơ sở sản xuất, điều kiện tiên quyết là phải có đội ngũ quản lý chất lượng riêng, ít nhất 3 nhân viên kiểm soát ATTP và 1 người được đào tạo về HACCP. Quy định này nhằm đảm bảo mọi cơ sở đều vận hành theo quy trình sản xuất an toàn, truy xuất được nguồn gốc và chủ động kiểm soát rủi ro thực phẩm.

Quy định cụ thể trách nhiệm trong chuỗi sản xuất

Một điểm mới quan trọng trong văn bản này là quy định cụ thể về “Danh sách xuất khẩu” và “Danh sách ưu tiên”. Danh sách xuất khẩu bao gồm các cơ sở đạt tiêu chí về điều kiện ATTP của Việt Nam và nước nhập khẩu. Hàng tháng, cơ quan thẩm quyền phải cập nhật danh sách này và gửi cho cơ quan nước nhập khẩu để công nhận.

Cùng với đó, Danh sách ưu tiên là cơ chế khuyến khích các cơ sở có lịch sử tốt về ATTP. Các cơ sở được xếp loại ưu tiên hạng 1 hoặc hạng 2 sẽ được áp dụng hình thức chứng nhận thuận lợi hơn, giảm tần suất lấy mẫu, tiết kiệm chi phí và thời gian. Đây là bước cải cách lớn trong quản lý xuất khẩu, hướng đến cơ chế “tín nhiệm – hậu kiểm” thay vì “tiền kiểm” như trước đây.

Mọi lô hàng xuất khẩu phải được cấp Chứng thư an toàn thực phẩm phù hợp với mẫu và yêu cầu của thị trường nhập khẩu. Chứng thư chỉ có giá trị khi hàng hóa được bảo quản, vận chuyển đúng điều kiện ghi nhận. Các cơ sở bị phát hiện vi phạm ATTP, bị nước nhập khẩu tạm dừng tiếp nhận hoặc đang trong thời gian xử lý vi phạm sẽ không được cấp Chứng thư cho đến khi khắc phục xong.

Đối với các cơ sở trong danh sách ưu tiên, chứng nhận được cấp dựa trên kết quả thẩm tra hiệu quả kiểm soát mối nguy ATTP, còn các cơ sở ngoài danh sách phải được thẩm định và lấy mẫu kiểm nghiệm từng lô hàng.

Thông tư quy định rõ trách nhiệm của từng cơ sở trong chuỗi sản xuất, từ khai thác, sơ chế, chế biến đến bảo quản, xuất khẩu, đều phải lưu giữ hồ sơ ATTP, bảo đảm khả năng truy xuất nguồn gốc và chịu trách nhiệm liên đới khi xảy ra vi phạm. Đối với sản phẩm thủy sản sống, cơ sở thực hiện công đoạn cuối cùng (bao gói, ghi nhãn) phải tổ chức chuỗi liên kết sản xuất, tuân thủ quy định truy xuất và thu hồi sản phẩm không bảo đảm an toàn.

Thông tư hợp nhất số 79/VBHN-BNNMT có hiệu lực từ ngày 17/10/2025, đánh dấu bước tiến lớn trong cải cách quản lý chất lượng thủy sản xuất khẩu. Văn bản này không chỉ thống nhất hành lang pháp lý, mà còn chuẩn hóa quy trình thẩm định, nâng cao tính minh bạch, giảm bớt thủ tục hành chính, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản.

Bảo Hân