Sớm hoàn thiện dữ liệu nghề cá, tăng cường kiểm soát chống khai thác IUU

Phiên họp tập trung rà soát tiến độ triển khai các nhiệm vụ, xử lý các điểm nghẽn liên quan đến quản lý tàu cá, xây dựng cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia và tổ chức thực thi các giải pháp gỡ “thẻ vàng” của EC.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Minh Khôi

Rà soát tiến độ, gỡ điểm nghẽn trong quản lý tàu cá

Báo cáo tại cuộc họp, ông Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đến ngày 15/11, toàn bộ 79.360 tàu cá của các địa phương đã được đăng ký và cập nhật đầy đủ trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về nghề cá (VNFishbase), tạo nền tảng quan trọng cho việc quản lý đội tàu và truy xuất nguồn gốc.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến báo cáo tiến độ thực hiện các nhiệm vụ. Ảnh: VGP/Minh Khôi

Tỷ lệ tàu được cấp phép khai thác đạt hơn 76.800 chiếc. Các địa phương cũng đã chủ động kiểm soát những tàu không đủ điều kiện hoạt động, phân công cán bộ tại các điểm neo đậu nắm chắc tình trạng từng tàu. Đáng chú ý, trong tuần qua không phát sinh tàu Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ do vi phạm vùng biển, cho thấy những chuyển biến tích cực trong công tác kiểm soát ngăn chặn vi phạm IUU.

Lực lượng công an tiếp tục tăng cường điều tra, xử lý nghiêm các vụ việc liên quan đến khai thác bất hợp pháp. Bộ Công an đã khởi tố thêm ba vụ án với bốn bị can và đưa ra xét xử năm vụ án với 12 bị cáo. Lũy kế từ đầu năm 2024 đến 15/11/2025, ngành công an đã khởi tố 91 vụ án vi phạm IUU với 136 bị can; 48 vụ trong số này đã được xét xử, góp phần răn đe hành vi đưa tàu vượt ranh giới. Từ phiên họp thứ 21 đến nay, các lực lượng chức năng phát hiện và xử lý 62 tàu mất kết nối thiết bị giám sát hành trình (VMS) hoặc vượt ranh giới khai thác. Dù số trường hợp vi phạm giảm so với các tháng trước, Ban Chỉ đạo nhận định tình trạng mất kết nối VMS vẫn là điểm nóng, cần tập trung kiểm tra, xử lý triệt để.

Về nhiệm vụ được Thủ tướng giao, các bộ, ngành đã hoàn thành 55/80 nhiệm vụ, còn 25 nhiệm vụ đang triển khai. Nhóm nhiệm vụ trọng tâm liên quan đến quản lý và kiểm soát hoạt động khai thác, từ cập nhật danh sách tàu cá có nguy cơ cao, theo dõi hành vi vi phạm, kiểm tra sản phẩm thủy sản khai thác và nhập khẩu, đến việc số hóa toàn diện công tác quản lý tàu cá. Cùng với đó là các nhiệm vụ về hợp tác quốc tế, trao đổi thông tin thường xuyên với EC và các quốc gia liên quan, cùng các nhiệm vụ về bảo đảm hạ tầng công nghệ thông tin, đánh giá chất lượng dịch vụ viễn thông để phục vụ giám sát tàu cá. Ở cấp địa phương, 19 nhiệm vụ đã được giao, nhưng bốn nhiệm vụ còn chậm tiến độ, gồm ban hành chính sách chuyển đổi nghề, giải bản tàu không còn nhu cầu hoạt động; xử lý dứt điểm tàu mất kết nối VMS và vượt ranh giới; giải quyết triệt để các vụ tàu vi phạm bị nước ngoài bắt giữ; và hoàn thành việc cập nhật đầy đủ thủ tục rời – nhập cảng trên hệ thống eCDT cho 100% tàu dài từ 15 mét trở lên.

Lãnh đạo một số địa phương như An Giang, Nghệ An cho biết đang gặp khó khăn trong việc xử lý các tàu mất kết nối hoặc vi phạm ranh giới, nhất là với nhóm tàu dài từ 24 mét trở lên hoạt động xa bờ, đòi hỏi dữ liệu từ Trung ương phải được truyền tải nhanh và chính xác. Các địa phương đề nghị có cơ chế đảm bảo thông tin liên thông giữa Trung ương và địa phương, tránh việc cập nhật chậm làm ảnh hưởng đến quá trình giám sát và xử lý vi phạm.

Liên quan đến dữ liệu nghề cá, Bộ Công an thông tin, lực lượng công an 21 tỉnh ven biển đã hoàn tất việc cập nhật thông tin tàu cá và chủ tàu vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (VNeID). Tuy nhiên, việc kết nối liên thông giữa VNeID với hệ thống quản lý tàu cá của Bộ Quốc phòng, Cục Thủy sản và Kiểm ngư vẫn chưa hoàn thành do những hạn chế về tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu bảo đảm an toàn thông tin.

Phía Viettel báo cáo đã triển khai giải pháp kết nối hệ thống quản lý tàu cá của Bộ Quốc phòng với VNFishbase và eCDT. Do việc kết nối trực tiếp dữ liệu VNeID từ nhiều hệ thống riêng rẽ tiềm ẩn rủi ro bảo mật và gây phân tán dữ liệu, Viettel đề xuất phương án tích hợp dữ liệu thông qua hệ thống của Bộ Quốc phòng làm đầu mối, bảo đảm an toàn thông tin cấp độ 3 và tối ưu hóa khả năng liên thông giữa các cơ quan.

Quản lý chặt đội tàu và giám sát VMS

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu các bộ, ngành và địa phương làm rõ trách nhiệm theo phân cấp quản lý, đặc biệt đối với nhóm tàu từ 15 đến 24 mét. Theo đó, địa phương phải quản lý toàn diện việc giám sát hành trình, kiểm soát hoạt động và xử lý vi phạm. Với tàu từ 24 mét trở lên, Trung ương sẽ trực tiếp theo dõi và phối hợp với địa phương trong xử lý, tránh tình trạng đùn đẩy trách nhiệm. Phó Thủ tướng giao các cơ quan liên quan rà soát lại toàn bộ cơ chế phối hợp, bảo đảm dữ liệu được liên thông, sử dụng thống nhất và phục vụ hiệu quả công tác quản lý, truy xuất nguồn gốc cũng như thực thi pháp luật trên biển.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo tại cuộc họp. Ảnh: VGP/Minh Khôi

Một trong những nội dung được nhấn mạnh tại phiên họp là yêu cầu hoàn thiện Đề án xây dựng hệ thống dữ liệu nghề cá quốc gia trước ngày 31/12. Đây là nhiệm vụ mang tính cấp bách nhằm tạo nền tảng cho quản lý nghề cá hiện đại. Hệ thống phải bảo đảm dữ liệu “đúng, đủ, sạch, sống”, có khả năng kết nối với VNeID và các hệ thống của Bộ Quốc phòng, Kiểm ngư, đồng thời phân quyền rõ ràng để cán bộ quản lý và người dân có thể truy cập, kê khai và sử dụng thông tin phù hợp. Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao chủ trì, phối hợp với các chuyên gia kỹ thuật để xây dựng kiến trúc, chức năng và phân quyền cho hệ thống, bảo đảm đồng bộ và thống nhất trên phạm vi toàn quốc.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường cập nhật quy định phân cấp quản lý tàu dài từ 24 mét trở lên khi sửa đổi Nghị định 37/2024/NĐ-CP và Nghị định 26/2019/NĐ-CP, trong đó làm rõ hơn các nội dung về thẩm quyền xử phạt, theo dõi và quản lý dữ liệu. Thanh tra Chính phủ được giao rà soát toàn bộ các quy định pháp lý và chế tài xử phạt liên quan đến khai thác IUU, kiểm tra một số địa phương làm điểm để hướng dẫn xử lý triệt để các trường hợp tồn đọng, bảo đảm không còn tình trạng chậm trễ trong xử lý vi phạm.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng yêu cầu các địa phương rà soát toàn bộ đội tàu, bảo đảm mỗi tàu có bộ dữ liệu đầy đủ, cập nhật theo đúng quy định; kiểm soát nghiêm điều kiện hoạt động của từng tàu, thu hồi giấy phép đối với tàu hết hạn hoặc không còn đủ điều kiện; đồng thời tập trung hỗ trợ ngư dân trong việc nâng cấp, thay thế thiết bị VMS, đảm bảo thông tin truyền tải ổn định trong suốt quá trình hoạt động trên biển.

Liên quan đến quản lý cảng cá, các địa phương được yêu cầu phối hợp với Bộ Quốc phòng và Bộ đội Biên phòng rà soát, xác định các cảng đủ điều kiện theo quy định; đồng thời hỗ trợ các cảng tư nhân hoàn thiện thủ tục để được công nhận là cảng đủ điều kiện xác nhận nguồn gốc thủy sản khai thác. Lộ trình tiếp theo hướng tới tự động hóa quy trình đăng ký và chứng nhận nguồn gốc nhằm rút ngắn thời gian xử lý, tăng tính minh bạch và giảm áp lực lên cán bộ cảng cá.

Trong định hướng dài hạn, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và địa phương nghiên cứu phương án chuyển đổi sinh kế cho ngư dân, từng bước xây dựng mô hình nghề cá bền vững, gắn kết giữa khai thác hợp lý với khả năng phục hồi của môi trường biển. Việt Nam cần thúc đẩy phát triển nuôi biển công nghệ cao ở vùng xa bờ, mở rộng hợp tác khai thác tại các vùng biển quốc tế theo đúng quy định, góp phần giảm áp lực khai thác trong vùng biển ven bờ và nâng cao giá trị kinh tế biển.

Minh Khuê