Ngành thủy sản phát huy vai trò hạt nhân phát triển

Nền tảng tăng trưởng

Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, những năm qua, trong cơ cấu nông nghiệp, thủy sản luôn giữ một chỗ đứng đặc biệt quan trọng. Không chỉ góp phần bảo đảm an ninh lương thực, tạo sinh kế cho hàng triệu lao động, thủy sản còn là ngành kinh tế mũi nhọn đưa Việt Nam vươn ra biển lớn, khẳng định thương hiệu quốc gia trên bản đồ xuất khẩu thế giới.

Ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Việt Nam hiện đứng thứ 3 thế giới về xuất khẩu thủy sản, chiếm hơn 7% thị phần toàn cầu, chỉ sau Trung Quốc và Na Uy. Ngành thủy sản tiếp tục được xác định là ngành kinh tế mũi nhọn với mục tiêu đạt 14 – 16 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu mỗi năm, đồng thời bảo đảm sinh kế bền vững cho hàng triệu lao động.

Theo các chuyên gia, ngành thủy sản nói riêng và nông nghiệp nói chung luôn được nhà nước Việt Nam chú trọng và coi như là trụ đỡ. Trong những hoàn cảnh khó khăn, thủy sản được xem là cứu cánh để kéo cả nền kinh tế đi lên. Đây là ngành khai thác nguồn lợi và tạo ra giá trị gia tăng trực tiếp chứ không phải gia công, đó chính là tiềm năng và lợi thế lớn.

Năm 2025, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp khi căng thẳng thương mại gia tăng, cùng với các yêu cầu cao hơn về truy xuất nguồn gốc, quy định an toàn thực phẩm trong xuất khẩu nông sản… làm ảnh hưởng tới tăng trưởng, phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, thiên tai, thời tiết cực đoan xảy ra trên diện rộng tại Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ… tác động mạnh đến giá cả hàng hóa, an ninh lương thực thế giới, làm gia tăng giá vật tư đầu vào cho sản xuất và thương mại nông, lâm, thủy sản. Ở trong nước, thiên tai, thời tiết cực đoan diễn biến bất thường, mưa lớn kéo dài gây lũ lụt, lũ quét, sạt lở đất trên diện rộng đe dọa sản xuất nông nghiệp, thủy sản và sinh kế của người dân.

Trong bối cảnh đó, ngành nông nghiệp vẫn duy trì được các trụ cột, điển hình với lĩnh vực thủy sản, tính đến cuối tháng 11/2025, ngành hàng này duy trì mức tăng 2,9%, riêng tôm tăng 5,5%, cho thấy sức bật tốt của vùng nuôi trọng điểm. Tuy nhiên, biến động thời tiết biển và yêu cầu tiêu chuẩn kỹ thuật cao khiến sản lượng khai thác giảm so với cùng kỳ.

Với xu hướng tiêu dùng dịch chuyển sang các sản phẩm chế biến sâu, có nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ tiêu chuẩn bền vững, tôm Việt Nam có dư địa lớn để gia tăng thị phần và giá trị xuất khẩu. Năng lực chế biến hiện đại, khả năng đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và chuyển đổi xanh là những lợi thế để ngành tôm tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu tận dụng tốt giai đoạn thị trường tăng trưởng mạnh, Việt Nam có cơ hội mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và khẳng định vị thế trong phân khúc tôm đông lạnh giá trị cao.

Nắm bắt thời cơ, bứt phá vươn xa

Trong các tháng 10 – 11/2025, liên tiếp các cơn bão số 10, 11, 13 cùng mưa lũ lớn đã gây thiệt hại nghiêm trọng đối với ngành thủy sản tại khu vực miền Trung, đặc biệt tập trung ở các tỉnh Đắk Lắk, Gia Lai và Khánh Hòa.

Theo tổng hợp của Cục Thủy sản và Kiểm ngư, tổng diện tích nuôi bị ảnh hưởng lên tới 1.848 ha, trong đó 1.745 ha nuôi mặn lợ và 110 ha nuôi nước ngọt. Toàn vùng có hơn 23.000 ô lồng, tương đương hơn 331.000 m³ lồng bè, bị hư hỏng hoặc cuốn trôi. Hơn 4.045 hộ nuôi thủy sản chịu ảnh hưởng trực tiếp. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 5.290 tỷ đồng, riêng ba tỉnh Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai báo cáo thiệt hại hơn 4.032 tỷ đồng tính đến ngày 28/11/2025.

Nuôi biển đã góp phần lớn đưa ngành thủy sản ngày khẳng định vị trí hạt nhân trong phát triển kinh tế nông nghiệp. Ảnh: Minh Hà

Theo Cục Thủy sản và Kiểm ngư, những thiệt hại nặng nề trong cuối năm 2025 chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sản xuất năm 2026. Vì vậy, ngành đang đề xuất nhiều nhóm giải pháp cấp bách và dài hạn. Trước mắt, các địa phương cần sớm hoàn thiện thủ tục xác nhận thiệt hại để người dân được hỗ trợ theo Nghị định 09/2025/NĐ-CP; đồng thời hướng dẫn xử lý môi trường, xác định thời điểm thả giống an toàn và ưu tiên những đối tượng nuôi có chu kỳ ngắn phục vụ nhu cầu thị trường cuối năm. Bên cạnh đó, ngành sẽ tổ chức hội nghị cấp vùng nhằm kết nối nguồn lực từ các ngân hàng, quỹ tín dụng và doanh nghiệp cung ứng vật tư, con giống. Về lâu dài, Cục đề xuất tổ chức lại sản xuất theo hướng thích ứng và bền vững, trong đó ưu tiên rà soát, quy hoạch lại hoạt động nuôi lồng bè, đặc biệt là kiểm soát mật độ nuôi để giảm rủi ro trong bối cảnh thời tiết cực đoan diễn biến phức tạp…

Chia sẻ tại Hội nghị về bảo vệ môi trường trong các hoạt động thủy sản năm 2025 đã diễn ra với sự phối hợp của Cục Thủy sản và Kiểm ngư (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Đại sứ quán Canada tại Việt Nam, ngày 26/11 tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhận định, thủy sản vẫn là ngành sản xuất phụ thuộc lớn vào tài nguyên và hệ sinh thái, đang đối mặt với những thách thức ngày càng phức tạp như “thẻ vàng” IUU, biến động thị trường, cạnh tranh quốc tế, tác động của biến đổi khí hậu và đặc biệt là nguy cơ ô nhiễm môi trường – yếu tố vừa ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn lợi, sinh kế ngư dân, vừa có thể phát sinh từ chính hoạt động sản xuất nếu không được quản lý chặt chẽ.

Ngành thủy sản đang tập trung vào chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ hiện đại, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Ảnh PV

Dù ghi nhận tăng trưởng dương trong quý III/2025 bất chấp sức ép từ các biện pháp thuế quan của Mỹ, ngành thủy sản Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức từ năm 2026. Các chuyên gia từ VASEP dự báo, xuất khẩu thủy sản quý IV sẽ chững lại mạnh do tác động từ mức thuế đối ứng cơ sở 20% áp dụng cho hàng hóa thông quan sau ngày 5/10/2025, cùng nguy cơ chống bán phá giá mới đối với tôm sang Mỹ. Điều này làm gay gắt hóa sự cạnh tranh giữa các nhà xuất khẩu trong đàm phán với nhà phân phối…

Để vượt qua thách thức và phát triển bền vững, ngành thủy sản đang tập trung vào chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ hiện đại, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Với kết quả 11 tháng năm 2025 và triển vọng cuối năm, ngành thủy sản được dự báo lập kỷ lục mới 11,2 – 11,3 tỷ USD trong năm 2025. Trong đó, tôm được kỳ vọng vượt 4,6 tỷ USD; cá tra đạt hơn 2,1 tỷ USD; cá ngừ tiến gần mốc 1 tỷ USD. Đây là dấu mốc thể hiện sự hồi phục mạnh mẽ sau giai đoạn chịu tác động kéo dài của biến động thương mại và chi phí logistics toàn cầu.

Các chuyên gia nhận định, việc mở rộng thị trường mới, cùng chiến lược đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao năng lực chế biến sâu, sẽ là chìa khóa giúp ngành duy trì đà tăng trưởng bền vững. Với tinh thần chủ động đã thể hiện trong năm 2025, ngành thủy sản Việt Nam có cơ sở vững chắc để bước vào năm 2026 với mục tiêu cao hơn, giữ vững vị thế nhóm ngành xuất khẩu mũi nhọn và nâng tầm thương hiệu thủy sản Việt Nam trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

Hoài Phương