Săn “lộc trời” trên sông Hàn

Thành quả thu được sau một lần lặn sông Ảnh: T.D

Nguồn lợi trời phú

Theo những ngư dân tại Nại Hiên Đông, chíp chíp là một loại thủy sản thường sinh sống trong môi trường nước lợ ở một khu vực và một thời gian nhất định. Trong đó mùa chíp chíp xuất hiện nhiều nhất là vào khoảng từ tháng 3 đến tháng 8 âm lịch. Ở Đà Nẵng, có duy nhất một nơi mà loài thủy sản này sinh sống là dưới đáy sông Hàn (đoạn từ cầu Thuận Phước đến cầu Trần Thị Lý). Chúng thường sống ở độ sâu khoảng từ 7 đến 10 mét. Còn lại những vùng khác dù môi trường nước giống nhau nhưng lại không có.

Cách đây khoảng gần 20 năm, chíp chíp đã trở thành món ăn bổ dưỡng, thường có mặt trong các bữa ăn của gia đình được chế biến thành các món như hấp, xào, nướng, nấu canh… nên rất được ưa chuộng. Ngay cả trong các hàng quán, đây cũng trở thành món mồi ưa thích của dân nhậu. Chính vì lẽ đó mà nghề lặn sông “săn” chíp chíp cũng bắt đầu manh nha ra đời.

 Thời điểm đó, do dụng cụ còn thô sơ nên những người làm nghề này đòi hỏi phải có kinh nghiệm sông nước nhất là khả năng lặn và sức khỏe tốt, có thể chịu đựng được áp lực của nước. Tuy vậy, người lặn lâu nhất cũng chỉ được vài phút mà thôi. Điểm khác biệt của nghề này so với việc đánh cá ngoài biển là mất nhiều thời gian, người “săn” phải trầm mình dưới nước vài giờ đồng hồ chứ không chỉ đứng trên thuyền rồi thả lưới là bắt được. Bên cạnh đó, năng suất không cao nên số người theo nghiệp bắt chíp chíp cũng chỉ tính trên đầu ngón tay. “So với những người làm nghề lặn sông “săn” chíp chíp ở đây thì tôi cũng thuộc vào hạng người có thâm niên. Tính đến bây giờ cũng ngót nghét 20 năm trong nghề rồi. Trước đây, cũng có nhiều người làm nghề như tôi nhưng thấy thu nhập ít quá nên họ vay vốn đóng tàu lớn ra khơi đánh cá còn nhà tôi không có điều kiện nên vẫn bám trụ với công việc này. Hồi trước, làm việc thì vất vả lắm nhưng thu nhập cũng không đáng là bao, chỉ đủ tiền trang trải cho cả nhà 5 miệng ăn sống qua ngày thôi. Nhưng cũng may đến bây giờ đã khác nhiều rồi, có thêm máy móc hiện đại hỗ trợ nên hiệu quả cao hơn. Thu nhập không chỉ đủ ăn mà cũng có phần dư giả”, ông Nguyễn Thanh Hoan (54 tuổi, một ngư dân trong nghề) cho biết.

Một ngày làm việc của các thợ “săn” chíp chíp thường bắt đầu từ 5 giờ sáng đến khoảng 2 giờ chiều thì về cập âu thuyền Thọ Quang để nhập hàng cho các thương lái. Vào mùa này, lượng chíp chíp nhiều nên mỗi thuyền trở về đều thu được ít nhất khoảng 50 kg các loại lớn nhỏ. Với giá chíp chíp loại lớn từ 20.000 đến 25.000 đồng/kg và loại nhỏ từ 16.000 đến 18.000 đồng/kg; thu nhập một ngày mà ngư dân ở đây có được có thể lên tới vài triệu đồng. Chính từ nguồn lợi hấp dẫn này mà số thuyền đánh bắt chíp chíp ngày một tăng lên.

Đổi tính mạng để săn báu vật

Bất chấp nguy hiểm, các thợ lặn vẫn quyết gắn bó với nghề Ảnh: T.D

Dù nguồn lợi cao như thế nhưng công việc này không dễ dàng như nhiều người tưởng tượng. Lượng thuyền tham gia săn bắt chíp chíp ngày một đông, trong khi diện tích mặt nước lại có hạn khiến cho những ngư dân cần phải tranh thủ thời gian tìm cho mình một vị trí thuận lợi để neo đậu thuyền trước khi bước vào công việc. Mọi thứ dụng cụ cần thiết đều được chuẩn bị từ chiều tối ngày trước để hôm sau khi trời bắt đầu hửng sáng là có thể lên đường.

Dụng cụ mà các thợ lặn sử dụng để “săn” chíp chíp vô cùng đơn giản gồm một bộ đồ lặn cũ kỹ đã trải qua nhiều năm sử dụng với các vết sờn rách được khâu vá lại; một chiếc giỏ lưới để đựng chíp chíp được buộc vào tay; Một khối chì nặng từ 7 đến 10 kg để đeo vào người tùy thể trạng của từng người. “Khối chì này sẽ được buộc vào cơ thể để cho người lặn dễ dàng chìm sâu xuống đáy sông. Những người nhẹ chỉ cần đeo khối chì nặng 7 kg còn người to lớn hơn thì đeo loại 10 kg mới phù hợp”, anh Toàn giải thích. Bên cạnh đó, quan trọng nhất đối với những người thợ lặn là phải có ống thở và máy trợ thở để có thể lặn được lâu hơn. Sau quá trình kiểm tra lại độ an toàn của ống thở để đảm bảo không bị thủng và chạy thử máy thở một lần thì điều không thể thiếu trước lúc các thợ lặn trầm mình xuống sông là uống một chén nước mắm để xuống nước cho đỡ lạnh.

Thông thường, một thuyền săn bắt chíp chíp thường có ít nhất từ 3 người trở lên để thay nhau lặn xuống nhằm đạt năng suất cao hơn. Ngoài ra, lúc một người xuống nước thì 2 người còn lại cũng có nhiệm vụ riêng của mình. Một người được giao giữ thuyền, người còn lại có trách nhiệm ngồi bên máy thở, tập trung quan sát máy thở và ống hơi tránh trường hợp bị trục trặc có thể dẫn đến tai nạn. “Người lặn dưới sông gặp chuyện gì thì giật giật ống hơi để báo cho người ở trên thuyền biết kéo dây lên. Người trên thuyền cần hết sức chú ý, khi thấy ống dây động là phải kéo liền, nếu lơ là hay chậm một giây một phút cũng sẽ khiến người lặn gặp nguy hiểm đến tính mạng. Cùng đó, cũng phải canh chừng tàu thuyền qua lại để báo hiệu cho thợ lặn không được ngoi lên mặt nước”, anh Trần Toàn  (một ngư dân) chia sẻ kinh nghiệm.

Một thợ lặn giỏi với sự trợ giúp của ống thở có thể lặn sâu xuống đáy sông ở độ sâu 7 đến 10 mét trong khoảng 3 giờ đồng hồ còn thông thường thì khoảng 1 tiếng là phải ngoi lên để người khác thay thế. Thợ lặn phải dùng tay mò mẫm để móc chíp chíp trong lớp bùn lên. Công việc này cũng không hề đơn giản, bởi dưới đáy nước sâu không thấy gì rất dễ gặp phải những mảnh thủy tinh cắt đứt tay và đã có không ít những thợ lặn gặp phải điều  này. Bên cạnh những tai nạn thông thường đó thì cũng có người đã phải bỏ mạng vì nghề này. Đó là trường hợp thương tâm của anh Đặng Văn Minh xảy ra vào tháng 7 năm ngoái. “Lần đó do trời lạnh, chíp chíp cũng đã hết mùa nên mấy anh em trên thuyền vất vả cả ngày mà năng suất không được bao nhiêu. Thấy tiếc vì bỏ công một ngày nên cậu Minh mới cố gắng lặn thêm một lần nữa. Vậy nhưng do quá vội vàng, trời lại sẩm tối nên quấn dây hơi không kỹ, rồi bị tuột lúc đang lặn nhưng không ai biết. Đến khi phát hiện được và nhảy xuống cứu thì đã không kịp nữa”, ông Hoan kể lại.

Chứng kiến những tai nạn thương tâm trong nghề thì không ít người cũng có cảm giác rờn rợn. Vậy nhưng suốt bao nhiêu năm qua, vẫn chưa có ai có suy nghĩ bỏ nghề. Bởi họ biết rằng, dù công việc của mình luôn ẩn chứa những hiểm nguy nhưng nếu không làm nghề này họ phải làm gì khi nỗi lo cơm áo luôn thường trực. Đó là nguồn sống, là cả tương lai của con em họ.