Quan ngại với kiểm dịch thủy sản nhập khẩu

Theo VASEP, những sản phẩm chế biến từ động vật, sản phẩm động vật hoặc sản phẩm có chứa “sản phẩm động vật” thủy sản (dưới dạng: đông lạnh, hàng khô, nấu chín, ăn liền…) vẫn đang thuộc danh mục phải kiểm dịch. Điều này khiến gần như 100% container hàng phải kiểm tra trước khi thông quan. Trong khi, hơn 160 quốc gia nhập khẩu thủy sản của Việt Nam (85% thủy sản đông lạnh, 15% đồ hộp và đồ chế biến cho người) chỉ kiểm tra ATTP, gồm các chỉ tiêu cảm quan, vi sinh vật gây hại và kháng sinh, hóa chất. Từ đó, các lô hàng sản phẩm thủy sản xuất khẩu (của Việt Nam và nhiều nước) được cấp giấy “chứng nhận an toàn thực phẩm (Health Certificate)” chứ không phải là “chứng nhận an toàn dịch bệnh (Veterinary Certificate)”. Thống kê của VASEP cho thấy, năm 2017 chỉ 4 /tổng số 320.376 tờ khai bị vi phạm, chiếm 0,001%. Năm 2018 chỉ 6/tổng số 183.831 tờ khai bị vi phạm, chiếm 0,01%. Năm 2019, 0/tổng số 320.376 tờ khai bị vi phạm, chiếm 0%. Mặc dù không phát sinh nhiều vi phạm nhưng từ năm 2010 đến nay, đối tượng kiểm dịch và chỉ tiêu kiểm dịch trong danh mục sản phẩm thủy sản nhập khẩu phải kiểm dịch càng mở rộng hơn mà không có sự thay đổi đáng kể nào về cơ sở pháp lý hoặc báo cáo nguy cơ, thông lệ quốc tế hay thông tin dịch bệnh.

Đại diện các doanh nghiệp xuất, nhập khẩu thủy sản cho rằng, việc duy trì “hàng chế biến” làm thực phẩm phải kiểm dịch là biện pháp không cần thiết, chưa phù hợp với chủ trương của Chính phủ và thông lệ quốc tế.  Đồng thời, làm giảm đi năng lực cạnh tranh của ngành thủy sản, của quốc gia và khiến doanh nghiệp tốn kém nhiều chi phí, thời gian cũng như cơ hội.

Chính vì vậy, ngày 29/11/2021, VASEP đã kính gửi Thư Thỉnh nguyện số 127/CV-VASEP tới Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành; đồng kính gửi: Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Trần Văn Sơn, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu Tư Nguyễn Chí Dũng, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt và Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công về việc Thỉnh nguyện chỉ đạo việc sửa đổi phù hợp hoạt động kiểm tra nhập khẩu có tên “kiểm dịch” đối với sản phẩm thủy sản dùng làm thực phẩm. Tại thư, VASEP đề nghị: Bỏ quy định phải kiểm dịch đối với sản phẩm thủy sản chế biến đông lạnh dùng làm thực phẩm nhập khẩu về để sản xuất xuất khẩu, gia công hàng xuất khẩu, không tiêu thụ trong nước. Bỏ quy định kiểm dịch đối với các sản phẩm thủy sản chế biến nhập khẩu tiêu thụ nội địa được đánh giá không có nguy cơ lây lan dịch bệnh thủy sản vào Việt Nam (các thủy sản chế biến dưới dạng đông lạnh, hàng khô… dùng làm thực phẩm cho người). Tối ưu hóa các quy định về kiểm dịch với thủy sản sống, tươi, ướp lạnh là đối tượng chủ yếu lây lan dịch bệnh thủy sản trên nguyên tắc là vừa đảm bảo an toàn dịch bệnh, nhưng cũng vừa đảm bảo yêu cầu hội nhập quốc tế (theo các nguyên tắc vệ sinh thú y của Tổ chức Thú y Thế giới và các nguyên tắc kiểm dịch nhập khẩu của các thị trường nhập khẩu chính như EU, Mỹ…) trong cán cân thương mại với các nước và trên cơ sở đánh giá nguy cơ đối với từng dòng hàng và lịch sử tuân thủ của các doanh nghiệp, không kiểm “dàn hàng ngang” 100%. Sớm hoàn tất việc số hóa thủ tục kiểm dịch nhập khẩu để đưa các thủ tục này lên Cổng Thông tin một cửa Quốc gia, không bắt buộc doanh nghiệp phải nộp hồ sơ giấy. Sửa đổi 3 thông tư 26/2016, 36/2018 và 11/2021 của Bộ NN&PTNT ngay trong quý I/2022 để phân định rõ hoạt động kiểm tra nhập khẩu phù hợp với các danh mục sản phẩm khác nhau.

Trước hàng loạt những kiến nghị của các doanh nghiệp, đại diện Cục Thú y (Bộ NN&PTNT) cho rằng, trong các năm qua, cơ quan này đã giảm thủ tục hành chính, giảm chi phí, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp, trong đó có việc kiểm tra chuyên ngành đối với thủy sản, sản phẩm thủy sản nhập khẩu từ nước ngoài vào Việt Nam. Cụ thể, đối với nhóm sản phẩm thủy sản tươi sống/đông lạnh/ướp lạnh đã cắt giảm 2/6 chỉ tiêu kiểm tra (được cắt giảm 33,33%); đối với nhóm sản phẩm thủy sản sơ chế đã cắt giảm 3/7 chỉ tiêu kiểm tra (được cắt giảm 42,85 %); đối với nhóm sản phẩm thủy sản chế biến đã cắt giảm 4/8 chỉ tiêu kiểm tra (được cắt giảm 50%). Các hoạt động kiểm tra, kiểm dịch hiện nay đang thống nhất một mặt hàng nhập khẩu do một cơ quan kiểm tra chuyên ngành thực hiện, vừa kiểm dịch vừa kiểm tra ATTP, theo đúng quy định tại các nghị định, nghị quyết của Chính phủ về cải cách trong công tác kiểm tra chuyên ngành. Các chỉ tiêu kiểm tra hiện cũng trùng lắp giữa kiểm dịch và kiểm tra ATTP chỉ phải làm một lần, thuận tiện và không phát sinh chi phí kiểm tra xét nghiệm cho lô hàng của doanh nghiệp.

Vân Anh