Quảng Ngãi: Tục “mở biển” đầu năm ở làng chài ven biển

Lễ cầu ngư của làng chài ven biển ở Quảng Ngãi luôn có dấu ấn riêng đặc biệt, bởi nét văn hóa này đã được lưu giữ hàng trăm năm qua. Có mặt ở làng chài Hải Ninh, xã Bình Thạnh (Bình Sơn) từ sáng sớm đầu năm bình yên trong cái nắng hanh hao miền biển, những chiếc tàu nối đuôi nhau chuẩn bị vươn khơi. Lễ cầu ngư ở đây bắt đầu phần lễ nghinh thần, rước thần Nam Hải về an vị tại lăng Hải Ninh. Tiếng chiêng, tiếng trống điểm nhịp cho đội hát bả trạo trên suốt chặng đường để rước thần Nam Hải.

Đối với ngư dân, chuyến “mở biển” đầu năm có nhiều ý nghĩa quan trọng. Vì vậy họ chọn ngày ra khơi rất kỹ theo quan niệm dân gian của từng vùng. Ra quân đánh bắt đầu năm của bà con ngư dân đi đôi với hát bả trạo với những lời ca mong muốn xin thần linh phù hộ để ngư dân bình an giữa biển khơi, gặt hái nhiều thành công mùa biển trong năm mới.

Nghi thức lễ trên tàu xuất hành đầu xuân

Ông Mai Văn Anh, Trưởng Vạn chài Hải Ninh cho biết: “Lễ hội cầu ngư đây là nghi lễ quan trọng nhất trong năm của ngư dân miền biển, là dịp để bà con ngư dân tổng kết hoạt động đánh bắt năm cũ, bàn chuyện ra khơi năm mới. Buổi lễ diễn ra với đầy đủ các nghi lễ truyền thống chu toàn cũng như cách chúng tôi giữ gìn văn hóa do cha ông để lại”.

Ra quân đánh bắt đầu năm được người dân ở làng chài ven biển Quảng Ngãi duy trì từ bao đời nay vào dịp đầu Xuân với mong muốn một năm đi biển đánh bắt cá mưa thuận gió hòa, ngư trường đắc lợi, tôm cá đầy khoang, ngư dân an lành, mạnh khỏe. Ngư dân Phạm Duy Lân, chủ 2 tàu cá QNg 90704TS và QNg 90494TS xã Bình Thạnh (Bình Sơn) cùng 16 ngư dân khẩn trương chuẩn bị đưa tàu ra khơi mở đầu phiên biển mới vươn khơi dài ngày ở vùng biển của Tổ quốc. Mùa biển năm ngoái, mỗi bạn chài thu nhập từ 90 – 100 triệu đồng nên ai cũng vui.

Đồn Biên phòng Bình Thạnh tặng cờ và ảnh Bác Hồ cho các chủ tàu xuất phát đầu tiên trong chuyến ra khơi đầu năm

“Năm mới, ngư dân ước vọng mùa màng khấm khá, không riêng gì chúng tôi mà bà con ai cũng được mùa. Cá đánh bắt được, bán giá cao để bà con ngư dân bù phí tổn, thu nhập ổn định trang trải cuộc sống, vươn khơi bám biển góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo quê hương”, ngư dân Phạm Duy Lân chia sẻ.

Ở làng chài Quảng Ngãi, nơi “mở biển” sớm nhất vào ngày mồng 3 Tết, ngay sau lễ cầu ngư, nơi muộn nhất vào rằm tháng Giêng. Ngư dân phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ đúng sáng mùng 3 Tết Nguyên đán hàng năm tổ chức lễ bắt đầu bằng các nghi thức cúng thần Nam Hải tại Lăng Ông, các bô lão đại diện cho cộng đồng ngư dân mặc áo dài, khăn đóng khấn cầu, xin mở cửa biển với mong một năm trời yên biển lặng, lộc biển dồi dào về với ngư dân địa phương. Sau khi hoàn thành các thủ tục cúng bái tại Lăng Ông, các bô lão mang lễ vật đến cúng tại miếu thờ Thiên Yana ngay cửa biển Sa Huỳnh để mong bình an đến với mọi nhà. 

Lễ cầu ngư và nghinh thần được thực hiện tại lăng vạn Hải Ninh

Ông Phạm Mười – Chủ bái của Vạn chài Thạch By, phường Phổ Thạnh cho biết: “Trước khi làm lễ ra quân, thì chúng tôi đại diện cho hơn 7.000 ngư dân của phường Phổ Thạnh ra báo trước Thần, sau đó qua báo với lệnh bà, xin phép mở cửa ra quân đầu năm, cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, bà con ngư dân đánh bắt trong năm mới đạt nhiều kết quả”.

Những chiếc tàu nối đuôi nhau trong lễ xuất hành đầu xuân là tàu đánh bắt đạt sản lượng cao và được làng chài tiến cử tham gia lễ “mở biển” để lấy may cho cả làng trong năm, số tàu còn lại sẽ xếp thành hai hàng dài ở cửa biển. Mỗi tàu đều được chà rửa sạch sẽ, khoác trên mình một tấm áo mới, treo lá cờ Tổ quốc trên cao. Mũi tàu là nơi ngư dân xem như bàn thờ, thường đặt một chậu hoa vạn thọ. 

Những chuyến “mở biển” đầu năm nhằm cầu bình an, may mắn

Năm nay, chiếc tàu cá mang số hiệu QNg 44037TS của ngư dân Nguyễn Đậu thuộc vạn lưới Thạch By, phường Phổ Thạnh đã vinh dự được lựa chọn khai khẩu đầu năm. Lễ hội diễn ra suôn sẻ, báo hiệu mùa biển thuận lợi, sung túc của những người con miền biển. 

“Đây là nét văn hóa truyền thống và tâm linh của ngư dân vùng ven biển nhằm động viên, khích lệ thi đua lao động, sản xuất trên biển, đoàn kết gắn bó với nhau. Năm nay đi biển sớm hơn mọi năm do năm nay cá có sớm. Chúng tôi kỳ vọng mùa biển mới thắng lợi”, ngư dân Nguyễn Đậu phấn khởi.

Xuân về, biển trở nên hiền hoà một màu xanh ngắt, những lễ hội văn hóa đặc sắc và nghi thức mang đậm tín ngưỡng của ngư dân ven biển chính là lễ cầu ngư và ra quân đánh bắt đầu năm, góp phần tạo nên hương sắc làng biển trong mùa xuân mới. Với ngư dân, biển cả cũng là quê hương không thể xa rời. Vậy nên, trải qua bao đời, họ cứ vẫn bám biển mưu sinh và bảo vệ chủ quyền biển, đảo quê hương.

Như Đồng