Săn cá “kỳ lạ nhất hành tinh”

Độc nhất vô nhị

Ở vùng biển xã Đa Lộc, dường như ngày mới bắt đầu sớm hơn ở những vùng quê khác. Mới 5 giờ sáng, mặt trời đã nhô lên khỏi mặt biển chừng mấy cây sào. Trong các thôn Đông Thành, Ninh Phú, Đông Hải…, đã nghe tiếng í ới gọi nhau đi “săn” cá còi.

Rồi từng tốp, đông nhất là chị em phụ nữ lần lượt đi ra bãi biển, chờ nước biển rút xuống là xắn ống quần cao quá gối bắt đầu cuộc đi “săn”. Dụng cụ của họ mang theo là những chiếc rọ thắt bên mình, hoặc có khi là những cần câu dài được mang đi để “thu phục” loài cá kỳ lạ này.

Những người phụ nữ ven biển dầm mình trong lớp bùn đất ở bãi triều “săn” cá còi

Mùa vụ để bắt được cá còi ở đây chủ yếu vào tháng Giêng đến tháng 5 âm lịch. Vì vào thời điểm này cá còi sinh sôi nảy nở nhiều nên cũng là lúc đi săn thích hợp và hiệu quả nhất. Cũng không biết vì lý do gì, cá còi chỉ có ở vùng bãi triều mấy xã ven biển huyện Hậu Lộc, trong đó bãi triều Đa Lộc là nhiều nhất.

Bác Nguyễn Thị Ưng (56 tuổi) ở thôn Ninh Phú, vừa thoăn thoắt lội trên lớp bùn sình lầy, vừa vui vẻ trò chuyện. Bác cho biết: Cá còi còn có tên gọi khác là cá thòi lòi hay phương ngư. Cá còi là tiếng người dân vùng biển xã Đa Lộc đặt cho nó. Nghe các cụ cao niên trong vùng truyền lại, bởi thân hình của con cá này nhìn nhỏ nhắn, còi cọc nên bà con gọi là cá còi cho dễ nhớ.

Cá còi phổ biến nhất dọc các bãi lầy ở cửa sông, biển, mực nước không ngập quá 2 m. Loài cá này sinh sống trong hang hốc, ở bãi lầy. Khi thủy triều rút xuống, cá còi chui ra khỏi hang đi kiếm ăn. Cá còi có khả năng di chuyển trên mặt đất khá nhanh, gần như chạy nhảy trên nước cũng như trên đất bùn, có khi leo trèo lên các tảng đá, thân cây vẹt.

Điều đặc biệt của loài cá này là rất nhỏ bé, chiều dài tối đa khoảng hơn 20 cm, hình thù “xấu xí”, mắt lòi ra ngoài, đầu vuông, thân mình đầy những “hình xăm” với các chi tiết khá kỳ lạ. Loài cá này khi sống trên cạn thì hô hấp bằng phổi, dưới nước hô hấp bằng mang. Chúng thường đào một cái lỗ ở dưới đất sâu khoảng gần 20 cm, mỗi lỗ như thế thường trú ngụ từ 1 – 2 con.

Về mặt ẩm thực, loài cá còi có thể chế biến như kho tiêu, kho tương, nướng, làm gỏi… ăn đứt mấy loài cá lóc, rô, trê, chép… Giá thành của loài cá này hiện nay được bán ở một số địa phương tương đối cao.

Cá còi ăn rất ngon, béo hơn thịt lợn nên được thị trường ưa chuộng

Nhọc nhằn

Một buổi “săn” còi bắt đầu từ sáng tinh mơ đến tận chiều tà. Công việc đi “săn” còi không cần súng, bẫy mà cần kinh nghiệm và sự khéo léo. Bởi vậy, “hành nghề” săn cá còi chủ yếu là chị em phụ nữ, số ít nam giới và một vài trẻ em. Khi phát hiện ra nơi trú ngụ của cá còi, người ta dùng tay đào nhẹ xuống dưới lớp bùn. Thấy động, cá còi liền chui ra ngoài và bị “tóm” cho ngay vào rọ.

Cá còi có đặc điểm nhanh lẹ. Chúng dùng hai chiếc vây nhỏ và nhọn sắc hai bên hông để bơi, chạy như hai chiếc chân. Chỉ cỏ thể bắt được chúng khi ở trong hang. Nếu cá còi thoát ra ngoài thì khó có thể bắt được.

Bên chiếc rọ đầy cá của mình, chị Nguyễn Thị Lực ở thôn Đông Thành – người được xem là “thợ săn” nổi tiếng trong giới bắt cá còi cho biết: “Việc bắt cá cũng cần phải có kỹ thuật, sự nhẹ nhàng, nhanh tay, nhanh mắt. “Vương quốc” trú ngụ của loài cá thường ở vùng sình lầy. Bắt cá không thể đi bao tay mà phải để tay trần mới bén cá.

Cá còi có giá trị kinh tế cao, được thương lái thu gom bán lại cho nhà hàng, khách sạn

Đã có người bắt cá vô tình bắt phải rắn biển. Tuy nhiên, thường là những loài rắn nước nên lành, bị cắn phải cũng không chết. Lội xuống lớp bùn sâu ngập ngang đầu gối nhưng chị em cũng không ai đi ủng bảo hộ. Vì vậy, sau mỗi ngày đi “săn” cá, chân chị em chúng tôi mỏi rã rời. Có người bị bệnh xương khớp bởi ngâm nhiều dưới lớp bùn đất…”.

Khi được hỏi tại sao không kiếm việc gì nhàn hạ hơn mà làm, chị Lực trầm tư, giọng đặc dân miền biển: “Ở vùng bãi ngang Đa Lộc quê tôi, đàn ông chủ yếu đi biển. Chị em phụ nữ ở nhà nội trợ, buôn thúng bán mẹt kiếm thêm tiền ăn và đóng góp học hành cho các cháu. Nghề này tuy vất vả nhưng là nghề “săn” chim trời cá nước, không mất vốn mất lãi gì hết”.

Rồi chị cho biết, giá bán của loài cá này bình thường dao động từ 100 – 130 nghìn đồng/kg, có những hôm lên đến 200 nghìn đồng/kg. Trung bình thu nhập của những người đi bắt cá còi khoảng 150 nghìn đồng/ ngày.

Bác Nguyễn Thị Ưng cho biết thêm: “Tôi làm nghề bắt cá còi này từ khi mới lớn cơ. Nghề này có từ thời ông cha. Tôi cũng không biết vì sao ở quê tôi cá còi nhiều đến như thế. Cá này ăn ngon lắm, béo hơn cả thịt lợn ấy. Thị trường bây giờ rất ưa chuộng loại cá này nên “săn” được mẻ nào hết veo mẻ ấy. Ngày trước, chỉ số ít người dân quê tôi đi “săn” cá. Bây giờ đông hơn, thời gian cá sinh sản có đến cả trăm người đi “săn” nên cá cũng thưa dần”.

Hằng ngày, đến tầm 15 giờ chiều, một số thương lái tìm đến và đợi sẵn trên đê chờ người bắt cá vào bờ. Chị Nguyễn Thị Quyên, người chuyên thu mua cá còi, cho hay: “Ngày nào tôi cũng lên đây để thu mua cá cho bà con. Nếu cá bắt thì giá bán khoảng 150 đến 180 nghìn đồng/kg, còn nếu cá câu giá khoảng 100 – 120 nghìn đồng/kg. Bởi cá bắt được khi đưa vào bờ vẫn còn sống, cá phải dùng câu đưa vào đã chết nên bán mất giá”.

Theo tìm hiểu được biết, cá còi sau khi thu mua thường được đem ra chợ bán hoặc được bán lại cho các nhà hàng, khách sạn. Tính như thế thì giá trên thị trường của cá còi cũng đắt ngang ngửa với nhiều loài cá có giá trị đặc sản khác.