Hướng đến ký Nghị định thư về xuất khẩu thủy sản với Trung Quốc

Những năm gần đây, Trung Quốc nằm trong TOP 3 thị trường nhập khẩu thủy sản Việt Nam, chỉ đứng sau Mỹ và Nhật Bản. Trong tháng 7/2024, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 156,4 triệu USD, tăng 36,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tính chung 7 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc khoảng 836,7 triệu USD, tăng 11,6% so với cùng kỳ năm 2023.

Nhiều quy định khắt khe

Hiện có hơn 800 doanh nghiệp Việt Nam được công bố đủ điều kiện xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc. Theo bà Nguyễn Thị Hồng Hoa, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (NAFIQPM), để xuất khẩu thủy sản vào Trung Quốc, cơ sở sản xuất phải được NAFIQPM thẩm định và chứng nhận An toàn thực phẩm, đồng thời có tên trong danh sách các cơ sở được phép xuất khẩu vào Trung Quốc. Ngoài ra, mỗi lô hàng phải được thẩm định và kèm theo chứng thư theo mẫu quy định do NAFIQPM cấp, bao gồm các mẫu tiêu chuẩn chung và tiêu chuẩn sống.

Tăng trưởng giá trị xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Trung Quốc giai đoạn 2010 – 2022. Ảnh: VASEP

Sản phẩm xuất khẩu cần phải nằm trong danh mục được Trung Quốc công nhận, với tổng cộng 128 loài/dạng sản phẩm và 48 loài thủy sản động vật sống. Đối với các cơ sở bao gói tôm sú, tôm thẻ chân trắng, cua, và tôm hùm sống, cơ sở phải được đưa vào danh sách riêng do Trung Quốc công nhận. Các cơ sở nuôi tôm sú và tôm thẻ chân trắng phải có tên trong danh sách được Trung Quốc công nhận.

Bên cạnh đó, những cơ sở này phải được cơ quan quản lý nuôi trồng thủy sản địa phương kiểm tra và chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm cũng như điều kiện vệ sinh thú y, đồng thời được cấp mã số; được cơ quan thú y địa phương giám sát các bệnh như hội chứng Taura (TSV), bệnh tôm còi do nhiễm virus Monodon Baculovirus (MBV), bệnh đốm trắng (WSSV), bệnh hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan biểu mô (IHHNV) trong ba giai đoạn nuôi (trước khi thả giống, giữa giai đoạn nuôi và cuối giai đoạn nuôi).

Không những vậy, thủy sản xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn phải đảm bảo yêu cầu về phòng chống COVID-19, tuân thủ hướng dẫn của FAO, WHO và yêu cầu của Trung Quốc theo Lệnh 248, 249. Với thị trường này, vẫn còn một số khó khăn, hạn chế như việc xử lý và phê duyệt hồ sơ trên CIFER từ phía Trung Quốc thường chậm. “Doanh nghiệp cần nộp hồ sơ gia hạn đăng ký trên CIFER trong thời hạn từ 3 – 6 tháng trước khi hết hạn để không ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu và tránh ách tắc thương mại”. Bà Hoa lưu ý thêm. 

Khai thác tốt lợi thế

Theo báo cáo mới nhất từ Rabobank (Ngân hàng lớn thứ 2 của Hà Lan), Trung Quốc là thị trường thủy sản lớn, giàu tiềm năng. Năm 2023, quốc gia này chi 23 tỷ USD để nhập khẩu 4,67 triệu tấn thủy sản, trong đó 6 tỷ USD cho tôm. Đa số thủy sản nhập khẩu vào Trung Quốc là cá đông lạnh nguyên con, sau đó được chế biến và tái xuất khẩu dưới dạng fillet sang châu Âu, Bắc Mỹ và Nhật Bản. Tuy nhiên, gần đây khối lượng tiêu thụ tại thị trường nội địa của Trung Quốc ngày càng tăng.

Trung Quốc là thị trường trụ cột đối với sản phẩm cá tra Việt Nam. Ảnh: ST

Rabobank dự đoán, trong thập kỷ tới, thủy sản sẽ là sản phẩm protein động vật có tốc độ phát triển nhanh nhất tại Trung Quốc. Thống kê trong 10 năm (2013 – 2023), mức tiêu dùng thủy sản hàng năm của nước này đã tăng 4,4%, vượt qua thịt heo, gia cầm và trứng. Thậm chí tiêu dùng thịt bò cũng tăng chậm, chỉ tăng 3,2%/năm. Sự dịch chuyển này phần nào đã phản ánh thu nhập và ý thức đối với sức khỏe ngày càng cao của 1,4 tỷ dân Trung Quốc, cũng như sự quan tâm về an toàn thực phẩm. 

Nhân chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm đến nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, mới đây, ngày 19/8/2024, Bộ NN&PTNT Việt Nam và Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã ký Nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng đông lạnh, dừa tươi và cá sấu, mở ra cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam đưa nông sản sang thị trường này. Tuy nhiên, thủy sản đến nay chưa ký được. Như vậy, đối với thị trường tiềm năng như Trung Quốc, về lâu dài để mở rộng xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc, Việt Nam cần nỗ lực hướng tới đàm phán, ký kết được Nghị định thư xuất khẩu đối với mặt hàng này.

Tính đến hết tháng 3/2024 Việt Nam đã xuất khẩu được 1.517 lô hàng thủy sản sống sang Trung Quốc và tới nay chưa có lô hàng nào bị cảnh báo về tồn dư hóa chất và kháng sinh. Đối với thủy sản tươi sống, hiện Trung Quốc đang yêu cầu quản lý theo chuỗi sản xuất, từ khâu nuôi trồng, khai thác, đến thu hoạch, thu gom, vận chuyển, bao gói và xuất khẩu tiêu thụ. Tổng cục Hải quan Trung Quốc cũng đã đề nghị góp ý cho dự thảo Nghị định thư đối với thủy sản sống của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này.

Minh Khuê