Con tôm: Một năm vất vả

Chưa có đánh giá về bài viết

(TSVN) – Mọi việc hiện nay dường như đang đi liền với thách thức hơn là thuận lợi. Và thách thức như ngày càng có xu hướng mạnh và rộng hơn. Nguyên nhân thì vô cùng phức tạp, bởi lẽ “mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh”. Hoàn cảnh này không chỉ đơn giản gói gọn trong nước, mà còn trải rộng hơn khi thế giới ngày càng “phẳng” trên phạm vi khu vực, thậm chí toàn cầu.

Nhìn lại năm qua, 2024, con tôm Việt bao lượt lao đao vì sóng lớn cứ dập dồn tới. Chúng ta tự hào con tôm ta đã vượt đại dương từ lâu, đi tới năm châu bốn biển thì cũng hiểu rằng tác động thuận – nghịch tới con tôm ta cũng có phạm vi hết sức to lớn.

Khó khăn chủ quan đáng kể là tỷ lệ nuôi thành công còn thấp, giá thành cao, góp phần làm con tôm ta đội giá thế giới, giảm sức cạnh tranh không nhỏ. Chuyện này ai cũng biết. Và ngay từ đầu năm, ngành tôm nhận thêm một khó khăn không nhỏ: Tôm nuôi đã bị dịch bệnh tấn công diện rộng, kéo dài. Tình huống này khiến tôm thu hoạch cỡ nhỏ và mùa vụ kết thúc sớm. Hậu quả “căng” hơn khi tiếp theo đó người nuôi chùng tay thả giống dù giá tôm thương phẩm phục hồi khá tốt do tác động quy luật cung cầu. Người nuôi cân nhắc giữa lợi và hại, nhất là nguồn vốn đang cạn kiệt. Hậu quả cuối cùng là các doanh nghiệp (DN) chế biến khá vất vả ở thời điểm cuối năm để đủ nguồn hàng trả hợp đồng đúng hạn.

Khó khăn khách quan là tình hình lạm phát suy thoái còn kéo dài, sức cầu trung bình và các nguồn cung tôm lớn lại còn duy trì, khiến giá tiêu thụ thấp, dẫn tới hiệu quả nuôi tôm càng giảm sút. Một khó khăn khác cũng đáng nêu ra là diễn tiến tỉ giá hối đoái tiền đồng cũng trồi sụt thất thường, gây phiền toái cho việc cân đối hiệu quả trong kinh doanh. Thêm một nghịch cảnh không nhỏ, đó là xung đột quanh kênh đào Suez khiến giá cước tàu biển tăng chóng mặt, cũng may sau đó đã hạ nhiệt, bởi nếu kéo dài sẽ ảnh hưởng không chỉ ngành tôm nước ta mà là kinh tế toàn cầu…

Đang tạm “bình yên sống chung với lũ” thì ngay cuối tháng 8, một báo cáo của tổ chức ở Hawaii, với lời phi lộ hoa mỹ, đã nghiên cứu khá tỉ mỉ tình hình thực trạng ngành tôm Việt Nam, để dựng lên bức tranh ngành tôm rất xấu, đầy sai lệch về bản chất và lấy cái bé, không tiêu biểu, xé ra to… gây tiếng vang bất lợi. Hơn nữa, ngay sau đó các phương tiện truyền thông lấy thông tin này để đưa ra các bài viết mang tính chủ quan, không trung thực. VASEP đã nhanh chóng xử lý câu chuyện này với phản ứng gay gắt. Họ đã rút bài báo khỏi trang web và hứa chỉnh sửa lại cho phù hợp; nhưng hậu quả tiêu cực từ câu chuyện này không nhỏ. Bài báo cáo này xuất hiện trong bối cảnh ngành tôm đang cạnh tranh gay gắt, thậm chí mang tính chất sống còn, khiến tôi liên tưởng con cá tra ta 15 năm qua lên bờ xuống… ao ở EU cũng vì có những bài báo bêu xấu tương tự. Tuy nhiên, đa phần những bài viết này chỉ xoáy ở những sơ suất nhỏ, xé cho to, nhằm giành lại thị trường cho sản phẩm  tương tự của bên khác. Như vậy, chúng ta cũng có căn cứ lưu tâm lới mục đích thật sự của các tình huống này để có đối sách phù hợp hơn.

Thách thức đáng kể nữa là hai vụ kiện con tôm ta từ thị trường Hoa Kỳ. Vụ kiện chống trợ cấp (CVD) càng gây thêm bất lợi khi tháng 7/2024 DOC chưa công nhận nước ta có nền kinh tế thị trường, dẫn đến việc xem xét mức thuế phải lấy số liệu từ nước thứ ba, thêm rủi ro và bất lợi. Ngày 22/10/2024, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) đã công bố mức thuế cuối cùng CVD cho tôm Việt là 2,84%. Đây là sự thất vọng, bởi các cơ quan và doanh nghiệp liên quan đã có rất nhiều nỗ lực chứng minh, bảo vệ mình. Chút an ủi là mức thuế CVD của hai đối thủ tôm Ecuador và Ấn Độ đều cao hơn ta, 3,78% và 5,77%. Về vụ kiện chống bán phá giá (AD), có tới 3 nguyên đơn ở Hoa Kỳ. Tới tháng 3 này, DOC sẽ công bố mức thuế sơ bộ, nhìn chung được đánh giá là rủi ro hơn là thuận lợi. VASEP đang có sách lược ứng xử dự phòng tình huống không tốt xảy ra, nghĩa là mức thuế cuối cùng của vụ kiện AD không như ý. Rất may, các DN tôm đều đồng lòng hưởng ứng, chung vai. Hy vọng sẽ có cái kết có hậu. Câu chuyện này làm nhiều người liên tưởng câu: “Muốn đi xa hãy đi cùng nhau…”.

Nói đi cũng nên nói lại, con tôm năm qua cũng có lợi thế may mắn. Giữa quý III, đồng Yên Nhật phục hồi mạnh mẽ dẫn tới sức mua cải thiện. Tôm ta chiếm thị phần lớn nhất ở đây. Ngành tôm Ấn Độ có không ít sai sót trong kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm cũng như tai tiếng trong sử dụng lao động vị thành niên trong chuỗi cung ứng ngành hàng này khiến các hệ thống phân phối lớn trên thế giới tìm về nguồn cung từ tôm Việt, dù giá cao hơn nhưng an toàn hơn; khiến đơn hàng tôm ta tăng khá tốt. Đây cũng là một yếu tố góp phần khiến kim ngạch xuất khẩu năm 2024 tăng hai con số so năm trước, đồng thời minh chứng cho câu: “Cái bất lợi của đối thủ là cái lợi của mình…”. Diễn biến tỷ giá ở quý cuối năm cũng có lợi cho các doanh nghiệp làm hàng xuất khẩu.

Trên là yếu tố khách quan. Về chủ quan, Chính phủ, ngành liên tục có sự quan tâm cho ngành thủy sản nói chung, con tôm nói riêng, nhất là xu thế tiến tới cân bằng phát thải, các doanh nghiệp đều có ý thức và có hành động ứng xử. Đó là một điểm sáng, làm tăng sức thuyết phục, sức cạnh tranh tôm ta trên trường quốc tế. Trên bước đường tất yếu đó, các doanh nghiệp tôm thêm ấm lòng, thêm hiểu biết khi được các tổ chức liên quan chia sẻ, cùng nâng bước. Ví dụ, Hội Thủy sản, VASEP đều chú trọng nội dung thời sự này cho các hội thảo của mình, như ở Vietfish, ở VietShrimp… Bên cạnh đó, các mắt xích chuỗi ngành hàng con tôm cũng nỗ lực nâng tầm của mình, theo đuổi mục tiêu chung này như thức ăn tôm giảm phát thải; như chế phẩm vi sinh nuôi tôm giảm khí thải; như cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và phúc lợi nhân sự để đạt những chuẩn mực cao nhất, đáp ứng yêu cầu các hệ thống phân phối tiêu thụ lớn…

Một năm trôi qua với bao khó khăn diễn ra, có những cái khó còn kéo dài và không nhỏ. Người nuôi tôm còn quá nhiều trăn trở trên đồng nuôi ít màu sắc của mình; các mắt xích khác cũng không ít vất vả trong việc thực hiện kế hoạch hoạt động của mình vì tác động từ thách thức nêu trên. Các doanh nghiệp tôm cũng khá ê ẩm vì khó khăn kéo dài, tài chính diễn biến không thuận lợi… Tuy nhiên, kết quả kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng khá cũng là niềm an ủi nho nhỏ, nói lên sự nỗ lực hết lòng của toàn ngành. Về chiều sâu, sự chuẩn bị cho phát triển bền vững sẽ âm thầm tạo sức mạnh mềm, nâng tầm ngành tôm ta, kỳ vọng như vậy. Nhưng cái cụ thể có được còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố chủ quan lẫn khách quan; đòi hỏi sức bền, sự kiên nhẫn và nhất là tầm nhìn lâu dài của tất cả các bên tham gia chuỗi ngành hàng. Trước mắt, có lẽ chúng ta nên tận hưởng không khí hân hoan Xuân về Tết đến, tích năng lượng tích cực cho chặng đường tiếp theo…

TS. Hồ Quốc Lực

Bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai.

Hãy là người đầu tiên bình luận trong bài
error: Content is protected !!