Hành trình mang rác thải nhựa về bờ của các tàu cá

Thực hiện Quyết định số 687/QĐ-BNN-TCTS ngày 05/2/2021 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) về việc phê duyệt kế hoạch hành động quản lý rác thải nhựa đại dương ngành thủy sản giai đoạn 2020-2030 (mục tiêu đến năm 2025, từ 50% trở lên tàu khai thác thủy sản thu gom rác thải nhựa (sinh hoạt, sản xuất) mang về bờ). Những năm qua ngành thủy sản và nhiều địa phương đã phối hợp với các tổ chức trong và ngoài nước triển khai hoạt động mang rác thải nhựa từ tàu cá về bờ.

Theo đó, từ năm 2023-2024, Ban Quản lý Cảng cá Kiên Giang phối hợp với WWF-Việt Nam triển khai mô hình thí điểm mang rác thải nhựa từ tàu cá về bờ tại cảng cá Tắc Cậu và cảng cá An Thới. Mô hình đã thử nghiệm với 50 tàu cá tại cảng cá An Thới và 20 tàu cá tại cảng cá Tắc Cậu. Đến ngày 21/10/2024, tại cảng cá Tắc Cậu, rác thải các tàu đem về chủ yếu là vỏ lon bia, nước giải khát, ngư lưới cụ hỏng, vỏ chai nhựa và vỏ mì tôm ước khoảng 606 kg. Trong quá trình triển khai mô hình, các chủ tàu và ngư dân đã được tuyên truyền, tập huấn để thực hiện hoạt động từng tàu cá sẽ thu gom toàn bộ rác thải nhựa trong mỗi chuyến biển để mang về bờ. Theo ý kiến của ông Quách Tấn Tâm, Phó giàm đốc Ban quản lý cảng cá Kiên Giang, hiện nay mô hình đã kết thúc nhưng có khoảng 30% tàu cá vẫn thực hiện việc mang rác thải nhựa sau mỗi chuyến biển về cảng cá.

Tại Bình Định, từ năm 2023-2025, Sở NN&PTNT (nay là Sở NN&MT) của tỉnh đã phối hợp với UNDP triển khai sáng kiến “mang rác thải nhựa từ tàu cá về bờ”. Mô hình được thực hiện trên 100 tàu cá đánh bắt xa bờ thường xuyên ra vào Cảng cá Quy Nhơn và 100 tàu cá thường xuyên ra vào Cảng cá Đề Gi (huyện Phù Cát), Cảng cá Tam Quan (thị xã Hoài Nhơn, Bình Định). Lượng phế liệu thu gom trong năm 2024 từ 200 tàu cá là khoảng 2.300kg, trong đó có 1.880kg nhựa và 420kg nhôm. Trong đó, lượng phế liệu được thu gom tại Cảng cá Quy Nhơn là 1.600kg (có 1.300kg chai nhựa và 300kg lon nhôm), lượng phế liệu thu gom từ các cảng cá khác là 700kg. Các loại rác thải nhựa khác như túi nilong, vỏ gói mỳ tôm, dầu gội… các chủ tù cá chưa thu gom mang về bờ được.

Cùng chung nỗ lực ấy, từ năm 2021-2024, Chi cục thủy sản tỉnh Quảng Bình đã vận động đa số tàu cá xa bờ của tỉnh Quảng Bình hưởng ứng tham gia mô hình “thu gom rác thải, rác thải nhựa trên tàu cá xa bờ”. Lượng rác thải từ các tàu cá xa bờ tham gia mô hình đã thực hiện thu gom hàng năm ước tính khoảng 50 – 60 tấn rác thải nhựa mang vào bờ, tập trung tại các điểm thu gom để chuyển cho các đơn vị có chức năng phân loại, xử lý. Đến nay, đã có hơn 700 tàu cá xa bờ của tỉnh hưởng ứng và tiếp tục duy trì mô hình thu gom rác thải. Một số địa phương tiêu biểu như Cảnh Dương, Quảng Văn, Quảng Phúc, Đức Trạch… đã quan tâm xây dựng các điểm tập kết rác thải nhựa đại dương ở bờ để chuyển cho đơn vị chức năng xử lý.

Từ năm 2021-2025, Ban Quản lý Âu thuyền và Cảng Cá Thọ Quang đã phối hợp với Đồn Biên phòng Sơn Trà đã triển khai “Quản lý rác thải nhựa cho tàu cá, cảng cá”. Rác thải tàu cá mang về bờ chủ yếu là rác tài nguyên gồm chai lọ, bao ni lông, vỏ lon nhôm… với số lượng khoảng 3-5 kg/ tàu chiếm khoảng 70% lượng rác thải có phát sinh trong mỗi chuyến đi biển. Kết quả cho thấy, năm 2023 đã thực hiện ký cam kết về việc giao nộp rác thải đối với 1.075 tàu và thu gom được 14.613 kg rác thải từ 5.547 lượt tàu trên tổng số 11.190 tàu cập cảng. Triển khai phân loại rác thải tại nguồn theo kế hoạch thực hiện 03 nhiệm vụ trọng tâm, kết quả năm 2023 như sau: 46.105 kg túi ni lông; 1.929,2 kg chai nhựa; 19.278,9 kg rác tái chế khác (giấy carton, vỏ lon bia…).
Ngoài ra, một số tỉnh thành ven biển khác như Phú Yên, Quảng Ngãi, Quảng Ninh… cũng triển khai nhiều hoạt động kêu gọi, khuyến khích ngư dân mang rác thải nhựa từ tàu cá về bờ.

Theo số liệu của Cục Cục Thủy sản và Kiểm Ngư, năm 2024 trên cả nước có tổng số 85.980 chiếc tàu cá, trong đó: Số tàu từ 6-12m là 39.867 chiếc; từ 12-15m là 16.561 chiếc; tàu từ 15-24m là 27.022 chiếc; tàu trên 24m là 2.530 chiếc. Từ năm 2021-2024 trên cả nước mới chỉ có khoảng 2.000-3.000 tàu đánh cá xa bờ tham gia thực hiện mang rác thải nhựa sau mỗi chuyến biển về bờ chiếm khoảng 10%. Như vậy, mục tiêu đến năm 2025 có từ 50% trở lên tàu khai thác thủy sản thu gom rác thải nhựa mang về bờ rất khó để đạt được, đòi hỏi sự chung tay, đồng lòng thực hiện của ngành thủy sản, các địa phương phải và toàn bộ chủ tàu cá, ngư dân trên cả nước.

Hồng Ngân
(Vifep)