Nâng tầm thương hiệu giống cá rô phi bằng chất lượng

Ngành hàng tỷ đô

Bà Zubaida U. Basiao, Viện Sinh học, Khoa Khoa học, Đại học Philippines, Diliman, thành phố Quezon, Philippines cho biết, cá rô phi là loài cá nuôi quan trọng thứ hai trên thế giới, chỉ đứng sau cá chép. Sản lượng cá rô phi toàn cầu đã tăng nhanh, từ 2,66 triệu tấn năm 2010 lên 3,34 triệu tấn năm 2012 và gần 6 triệu tấn năm 2020. Thị trường cá rô phi toàn cầu hiện có giá trị khoảng 7 triệu tấn, 900 triệu USD và dự kiến ​​sẽ tăng lên 9,2 tỷ USD vào năm 2027. Trung Quốc vẫn là nhà sản xuất cá rô phi chính. Indonesia, Việt Nam, Philippines và Thái Lan nằm trong số 10 nhà sản xuất hàng đầu.

Theo bà Zubaida, ngành công nghiệp cá rô phi có tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ, bền vững và một thị trường toàn cầu sẽ tiếp tục mở rộng đáng kể trong tương lai, để đáp ứng nhu cầu thực phẩm của dân số thế giới đang gia tăng. Việt Nam cũng có nhiều tiềm năng và cơ hội để thúc đẩy sự phát triển của loài cá này. Tuy nhiên, vấn đề cần quan tâm hiện nay là chất lượng giống cá rô phi. Các trại sản xuất giống đóng một vai trò quan trọng trong chuỗi sản xuất cá rô phi, vì chúng cung cấp nguồn cá giống an toàn để nuôi thương phẩm.

Cá rô phi là loài cá có nhiều lợi ích về sức khỏe, cũng như các thông tin về môi trường. Hàm lượng protein cao trong khi ít calo, cá rô phi là nguồn cung cấp axit béo omega tốt, chứa nhiều omega-3 trong mỗi khẩu phần hơn thịt bò, thịt gà, thịt lợn và các loại thịt trên cạn khác. Chúng cung cấp một lượng lớn chất dinh dưỡng – Vitamin B12, C và E, cùng với canxi, magiê, kali, phốt pho, selen, niacin, folate và nhiều hơn nữa. Cá rô phi cũng là một loại cá có hàm lượng thủy ngân thấp, linh hoạt và dễ chế biến, với hương vị nhẹ nhàng không lấn át những thực phẩm nhạy cảm.

Với tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ, bền vững và có thị trường rộng khắp thế giới, ngành công nghiệp nuôi cá rô phi sẽ tiếp tục mở rộng đáng kể trong tương lai, nhằm đáp ứng nhu cầu thực phẩm, khi dân số thế giới ngày càng tăng. Đặc biệt, việc sản xuất cá rô phi với mục đích thương mại đã được thực hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Các thị trường truyền thống ở châu Á và châu Phi đã mở rộng sang nhiều nước ở châu Mỹ, châu Âu và các nơi khác. Hiện nay, cá rô phi nuôi đã nhanh chóng trở thành một nguồn thay thế đáng kể cho các loài cá thịt trắng truyền thống được đánh bắt từ tự nhiên.

Vai trò nguồn con giống chất lượng

Có thể nói, chất lượng cá giống phụ thuộc vào hai yếu tố then chốt. Đầu tiên là chất lượng cá bố mẹ và kỹ thuật sinh sản. Thứ hai là công nghệ nuôi và vận chuyển cá giống. Trong số đó, chất lượng cá bố mẹ đóng vai trò rất quan trọng. Chất lượng cá giống trong NTTS đã giảm trong những năm gần đây vì một số nguyên nhân, trong đó có chất lượng cá bố mẹ. Hầu hết các cơ sở nuôi cá bố mẹ không đầu tư nuôi đúng mức do lợi nhuận, cạnh tranh không lành mạnh và giá cả hàng hóa biến động khiến chất lượng con giống kém. Vì vậy, việc nâng cao và chăm sóc chất lượng đàn cá bố mẹ là hoạt động thiết thực, nhằm tạo ra sản phẩm thủy sản chất lượng cao, phục vụ nhu cầu thị trường, đáp ứng mong đợi của người nuôi.

Hình 1. Tỷ lệ chết tích lũy trong thí nghiệm kháng bệnh liên cầu khuẩn ở điều kiện phòng thí nghiệm đối với cá rô phi giống được chọn lọc di truyền so với cá rô phi không được chọn lọc. Thí nghiệm được thực hiện bằng hai phương pháp khác nhau: tiêm vi khuẩn S. agalactiae vào xoang bụng (IP) và phương pháp nuôi chung (gây nhiễm qua nước (cohab)). Mức độ bảo vệ được tính bằng tỷ lệ phần trăm sống sót tương đối (RPS)

Nhận thấy được tiềm năng và thế mạnh của ngành hàng cá rô phi, nên có không ít các tập đoàn, doanh nghiệp hàng đầu thế giới đã chọn Việt Nam là điểm đến đầu tư nghiên cứu và phát triển; mà tiên phong là Tập đoàn GenoMar Genetics. GenoMar Genetics Group là tập đoàn thủy sản quốc tế chuyên phân phối và cung cấp giống NTTS tập trung vào thị trường cá rô phi toàn cầu. Từ các trung tâm giống ở Na Uy, Mỹ Latinh và châu Á, Công ty quản lý các chương trình đổi mới và công nghệ cho một số thương hiệu độc lập, được công nhận tốt nhất trong ngành giống như GenoMar, Aquabel và AquaAmerica.

Hình 2. Mức tăng tương đối (phần trăm) về trọng lượng cơ thể của 12 thế hệ gần đây trong quần thể cá rô phi giống GenoMar. Thế hệ thứ 17 được sử dụng làm cơ sở để tính trọng lượng cơ thể tăng lên ở mỗi thế hệ kế tiếp. Sinh trưởng chiếm tỷ trọng khoảng 40 – 50% và các đặc tính khác chiếm tỷ trọng trong khoảng 50 – 60% còn lại khi chọn lọc cho các thế hệ tiếp theo

Ông Alejandro Tola Alvarez, Giám đốc điều hành Tập đoàn GenoMar Genetics chia sẻ: “Việt Nam là “lá cờ đầu” mà Công ty đầu tư ở châu Á và hy vọng rằng đây sẽ là bước khởi đầu cho nỗ lực mở rộng quy mô trong khu vực những năm tới. Công ty cũng đã xem xét thị trường Việt Nam trong một thời gian dài và nhận thấy cơ hội để trở thành một nhà cung cấp con giống chất lượng cao, đáng tin cậy trong nước với nguồn gen ưu việt. Sau khi triển khai thành công hoạt động kinh doanh tại khu vực Mỹ Latinh, chúng tôi đã sẵn sàng để tăng cường phát triển ở thị trường châu Á”.

Hình 3. Mức tăng tương đối (phần trăm) ở đặc tính tỷ lệ fillet trong 11 thế hệ của quần thể cá rô phi giống GenoMar gần đây. Thế hệ thứ 17 được sử dụng làm cơ sở để tính tỷ lệ năng suất fillet gia tăng ở mỗi thế hệ kế tiếp. Năng suất fillet chiếm tỷ trọng khoảng 20 – 50% và các đặc tính khác chiếm tỷ trọng khoảng 50 – 80% còn lại khi chọn lọc cho các thế hệ tiếp theo

Trong tất cả các công nghệ đầu vào của trang trại, nhân giống và di truyền là một trong những yếu tố đóng góp quan trọng nhất để cải thiện năng suất. GenoMar Genetics Group đã đi đầu trong sự phát triển này bằng cách liên tục đầu tư, đổi mới và quản lý các chương trình nhân giống cá rô phi và phổ biến tiến bộ gen tối ưu cho nông dân.

Mở rộng thị phần

Hiện nay, GenoMar Genetics Group đã đầu tư 100% vốn và xây dựng trại sản xuất, chuyên cung cấp giống cá rô phi đơn tính, với thế hệ 31 đã có mặt tại Việt Nam gần 2 năm. Với 2 sản phẩm là GenoMar GAIN và GenoMar STRONG, đã giúp cho ngành nuôi cá rô phi phát triển và người nuôi Việt Nam lợi nhuận cao. Do con giống chất lượng, người nuôi không còn phải nhập giống cá rô phi từ Thái Lan hay Trung Quốc với chất lượng không ổn định và nguồn gốc rõ ràng, chi phí cao. Từ những ưu điểm vượt trội về chất lượng con giống, rất nhiều người dân tại các vùng NTTS trọng điểm ở Việt Nam đã yên tâm tin tưởng và chuyển sang sử dụng nguồn giống cá rô phi đơn tính của GenoMar Gentics Việt Nam.

Tuy nhiên, thực tế sản xuất ở Việt Nam hiện nay cho thấy, diện tích nuôi cá rô phi mới chỉ phát triển mạnh tại các tỉnh khu vực phía Bắc, còn khu vực phía Nam lại chủ đạo là nuôi cá điêu hồng với tỷ lệ tới 85 – 90%. Theo tìm hiểu của Genomar thì giống cá điêu hồng thoái hóa rất nhiều, không có nguồn giống chuẩn và tốt, người dân nuôi chi phí rất cao và ít có lời. Với hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) là 1.8 – 2.2, sau thời gian 6 – 8 tháng cá mới đạt trọng lượng 750 – 800 g/con. Trong khi các chỉ số này với giống cá rô phi Genomar là: FCR: 1.3 – 1.5, sau thời gian 5 – 6 tháng, cá đạt trọng lượng 850 g – 1,1 kg/con.

Chính vì thế mà tại khu vực các tỉnh phía Nam, một số khách hàng của Genomar đang thay đổi chuyển qua nuôi cá rô phi, hiện tại kết quả nuôi rất tốt, tỷ lệ fillet tốt và lợi nhuận cao. Một số nhà máy chế biến thủy sản trước kia đầu tư nuôi cá rô phi xuất khẩu nhưng không thành công, do không tìm được nguồn giống cá rô phi chất lượng, hiện cũng đã triển khai đầu tư nuôi cá rô phi trở lại, nhờ nguồn giống rô phi đơn tính của GenoMar Genetics.

Có thể thấy với ưu điểm là có nguồn giống tốt, chi phí nuôi thấp, rút ngắn thời gian nuôi, cho lợi nhuận cao, xu hướng trong thời gian tới người nuôi sẽ chuyển dịch sang nuôi cá rô phi nhiều hơn.

Diệu An