Nuôi cá nước lạnh: Tiềm năng lớn, thách thức nhiều

Ông đánh giá thế nào về các dự án nuôi cá nước lạnh đang được triển khai ở nước ta?

Các loài cá nước lạnh (như cá hồi, cá tầm…) đã được nuôi ở Nga, Pháp, Tây Ban Nha, Thụy Điển… từ lâu. Ở Việt Nam, dự án đầu tiên nuôi cá nước lạnh được triển khai từ  năm 2005. Đến nay, phong trào nuôi cá nước lạnh đã phát triển ở 23 tỉnh trong cả nước, tập trung chủ yếu tại vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên; bước đầu góp phần sử dụng hợp lý nguồn nước lạnh, tạo ra các mô hình sản xuất mới sử dụng công nghệ cao, đa dạng hoá sản phẩm nuôi trồng, tạo công ăn việc làm và cải thiện đời sống người dân miền núi. Hiện đã có gần 40 doanh nghiệp vừa và nhỏ triển khai các dự án nuôi cá nước lạnh…, đạt kết quả khả quan.

Theo ông, quá trình triển khai nuôi cá nước lạnh ở Việt Nam đã và đang gặp những khó khăn gì?

Hiện nay, việc triển khai nuôi cá nước lạnh ở nước ta còn gặp không ít khó khăn.

Về giống, chúng ta mới sản xuất được giống cá hồi, nhưng qui mô còn hạn chế; riêng cá tầm vẫn phải nhập khẩu trứng đã thụ tinh, với giá khá cao, trong khi nhu cầu của các doanh nghiệp là tương đối lớn. Dự kiến đến năm 2015, Việt Nam mới có thể tự sản xuất được một phần giống cá nước lạnh.

Thức ăn cũng là một trong những trở ngại không nhỏ để mở rộng diện tích nuôi cá nước lạnh; một số doanh nghiệp Việt Nam đã bước đầu sản xuất và cung ứng thức ăn ra thị trường, nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu, nên đa phần thức ăn cho cá vẫn còn phải nhập khẩu. Theo thống kê, năm 2011, Việt Nam đã nhập khoảng 350 tấn thức ăn từ Pháp, Phần Lan…

Nguồn nhân lực trong nghề nuôi cá nước lạnh còn thiếu và yếu, trình độ còn hạn chế, chưa được đào tạo bài bản, sản xuất chủ yếu dựa vào kinh nghiệm. Do đó, chất lượng sản phẩm không ổn định, hiệu quả chưa cao, sản xuất thiếu tính đồng bộ.

Nuôi cá nước lạnh cũng đang phải đối diện vấn đề dịch bệnh, nhưng các biện pháp kỹ thuật, thuốc sử dụng trong phòng trừ dịch bệnh lại chưa có. Cùng đó là vấn đề thị trường, cá nước lạnh của Việt Nam đang bị cạnh tranh gay gắt với với sản phẩm cá nước lạnh của Trung Quốc.

Đồng thời, việc quy hoạch còn thiếu đồng bộ cho từng vùng, từng cơ sở, sản xuất thiếu tập trung, thiếu chuyên môn hóa và quy trình sản xuất còn nhiều bất cập; các doanh nghiệp thì gặp khó khăn trong đầu tư cơ sở hạ tầng, thiếu vốn mở rộng sản xuất.

Theo ông, để đạt sản lượng khoảng 4.000 tấn cá nước lạnh vào năm 2020, chúng ta cần cùng lúc thực hiện hàng loạt giải pháp trước mắt và lâu dài?

Đúng thế. Trước hết, Nhà nước cần có quy hoạch cụ thể từng địa phương, quy hoạch tổng thể về nuôi, sản xuất giống cá tầm, cá hồi; sớm đưa ra tiêu chí, văn bản quy định về điều kiện đối với cơ sở nuôi, cơ sở sản xuất giống, từ đó có chủ trương chính sách cụ thể để áp dụng và tăng cường công tác quản lý phát triển cá nước lạnh theo quy hoạch mỗi vùng.

Tiếp đó, cần tổ chức sản xuất với quy mô công nghiệp, theo chuỗi  giá trị, từ con giống, thức ăn, người nuôi… tới người tiêu thụ sản phẩm, trong đó chia sẻ hài hoà lợi ích giữa các nhà sản xuất trong chuỗi. Nuôi cá nước lạnh phải theo hướng đầu tư công nghệ cao chứ không để tự phát, nhỏ lẻ, manh mún.

Trong tương lai, cần phát triển công nghệ chế biến cá nước lạnh, nhằm tạo ra các sản phẩm chất lượng cao, không chỉ phục vụ thị trường cao cấp (nhà hàng, khách sạn lớn) mà còn có mặt tại các siêu thị, trung tâm buôn bán, tạo cơ hội cho người tiêu dùng tiếp cận sản phẩm ngày càng nhiều, thúc đẩy sản xuất ngày càng phát triển. Nhà nước cần quản lý chặt chẽ việc kiểm soát chất lượng, điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm các sản phẩm cá nước lạnh từ Trung Quốc và có chế tài xử phạt kịp thời. Đồng thời, tiến hành xây dựng thương hiệu, góp phần ổn định sản xuất, phát triển kinh tế, tạo vị thế cho sản phẩm cá nước lạnh Việt Nam trên thị trường thế giới.