Sử dụng các chất kích thích miễn dịch trên tôm

Thảo dược

Tỏi từ lâu là một loại thảo dược không những được dùng làm gia vị mà còn là một vị thuốc dùng chữa bệnh trên người và động vật. Allicin là một chiết xuất trong tỏi sẽ tiết ra khi được đập dập với phổ kháng khuẩn rộng, ức chế một số quá trình tổng hợp của vi khuẩn, từ đó kìm hãm hoạt động hay tiêu diệt luôn các vi khuẩn gây bệnh. Đặc biệt khi bổ sung tỏi sẽ tăng cường các phản ứng miễn dịch của tôm. Dùng tinh dầu tỏi tươi sẽ kiểm soát lượng vi khuẩn trong cơ thể tôm nuôi, tăng sức đề kháng và bảo vệ đường ruột tôm một cách hiệu quả. Theo một số nghiên cứu, tỏi có tác dụng phòng trị bệnh ăn mòn vỏ kitin do vi khuẩn Vibrio spp gây ra.

Diệp hạ châu hay còn gọi là cây chó đẻ. Trong cây diệp hạ châu chứa rất nhiều chất thuộc các nhóm hóa học như Flavonoid, Triterpen, Tanin, Phenol, Axit hữu cơ, Lignan. Các thành phần khác: n-octadecan, axit dehydrochebulic methyl ester, triacontanol, phylanthurinol acton. Các hoạt chất này có tác dụng kháng khuẩn. Theo Lý Thị Thanh Loan và cộng sự (2010), sử dụng chiết xuất từ cây diệp hạ châu với lượng 100 mg/kg trọng lượng tôm chống lại virus đốm trắng, sau thí nghiệm tôm sống sót với tỷ lệ lên tới 96,67%. Cũng theo Lý Thị Thanh Loan (2011), diệp hạ châu có khả năng ức chế tác nhân gây bệnh đục thân trên tôm càng xanh là MrNV (Macrobrachium rosenbergii nodavirus) và XSV (Extra small virus).

Ngoài ra một số thảo dược như lá bàng, cỏ mực, cũng được chứng minh là có tác dụng ức chế các vi khuẩn gây bệnh trên tôm.

Probiotics

Probiotics được định nghĩa là các sản phẩm nuôi cấy hoặc thức ăn bổ sung vi sinh vật sống, tác động có lợi đến vật chủ bằng cách cải thiện sự cân bằng (hệ vi sinh vật) đường ruột (Fuller, 1989). Probiotics cũng có thể được định nghĩa là các tế bào vi sinh vật được sử dụng qua đường tiêu hóa để cải thiện sức khỏe của vật chủ (Gatesoupe, 1999). Do hệ vi sinh vật đường ruột ở tôm liên tục tương tác với môi trường và các chức năng của vật chủ, nên probiotics được định nghĩa là một chất hỗ trợ vi sinh vật sống, cung cấp các tác dụng có lợi bao gồm (i) điều chỉnh quần thể vi sinh vật liên kết với tôm hoặc môi trường xung quanh, (ii) cải thiện việc sử dụng thức ăn hoặc nâng cao giá trị dinh dưỡng của nó, tăng cường sức đề kháng của tôm đối với bệnh tật hoặc (iii) cải thiện chất lượng môi trường xung quanh nó (Dawood et al., 2018; Verschuere et al., 2000).

Sử dụng thảo dược để phòng và điều trị bệnh cho tôm là xu hướng nghiên cứu trong thời gian gần đây

Prebiotic

Prebiotic là những chất xơ thức ăn cho vi khuẩn đường ruột có lợi cho vật chủ (Roberfroid, 1993). Prebiotic có khả năng tăng cường nhiều phản ứng sinh học của động vật thủy sinh và giảm tỷ lệ chết do mầm bệnh gây ra (Dawood và Koshio, 2016). Chúng cũng thay đổi quần thể vi sinh vật trong đường tiêu hóa để tăng cường các phản ứng miễn dịch không đặc hiệu (Song et al., 2014). Các prebiotic cũng có thể kích thích hệ thống miễn dịch, do đó tăng cường khả năng chống lại các bệnh truyền nhiễm của vật chủ (Dawood and Koshio, 2016). Trong một thử nghiệm kéo dài 6 tuần, Li và cộng sự (2007) nhận thấy rằng việc bổ sung Fructooligosaccharides chuỗi ngắn làm tăng cường sự hô hấp thế bào, ROS (là một trong những chỉ tiêu miễn dịch không đặc hiệu) của TTCT. Bổ sung chế phẩm prebiotic Grobiotic-A vào thức ăn cũng giúp cải thiện tỷ lệ sống của TTCT nuôi trong nước có độ mặn thấp (2 ppt).

Nucleotide

Cải thiện hệ miễn dịch được cho là một trong những chức năng sinh lý nổi bật của nucleotide. Tác động của nucleotide lên hệ miễn dịch bao gồm cải thiện khả năng thực bào của bạch cầu không hạt, gia tăng sản xuất kháng thể và tế bào tủy xương, đẩy mạnh sản xuất protein miễn dịch, tăng cường sự kích hoạt và tự thải độc của các tế bào miễn dịch. Sự cải thiện hệ miễn dịch có hiệu quả rõ ràng khi tôm chống stress mạnh mẽ do có dịch bệnh hoặc thay đổi khí hậu. Nhiều thí nghiệm cho thấy, tăng trọng của tôm được cho ăn bổ sung nucleotide cao hơn 9,8% so với tôm đối chứng. Thức ăn chính của ấu trùng tôm là Artemia. Giá trị dinh dưỡng của Artemia có thể gia tăng khi được bổ sung nucleotide. Trong trường hợp này, ấu trùng Artemia đóng vai trò trung gian chuyển nucleotide đến cho giai đoạn ấu trùng tôm. Kết quả, hệ miễn dịch của ấu trùng tôm trở nên vững mạnh hơn, tốc độ phát triển nhanh hơn và tỷ lệ sống cao hơn.

Beta-Glucan

Beta-Glucan (β-glucan) là hỗn hợp sinh học tự nhiên bao gồm β-glucan 1-3, 1-6. β-glucan là một polysaccharide được chiết xuất chủ yếu từ vách tế bào nấm men, yến mạch, rong biển, ngũ cốc… Hiện nay, β-glucan được sử dụng rộng rãi trong NTTS như là một chất kích thích miễn dịch. Các hợp chất chiết xuất từ β-glucan thường được dùng cho tôm qua đường ăn. Tác dụng trong tất cả các giai đoạn phát triển của tôm. Giúp giảm hệ số chuyển đổi thức ăn, kích thích tiêu hóa, phòng các bệnh đường ruột, nhiễm trùng do vi khuẩn, virus. Tại Việt Nam, nghiên cứu của TS Huỳnh Trường Giang và cộng sự (2011) cho thấy ứng dụng β-glucan thành công trong việc tăng cường miễn dịch đối với vi khuẩn gây bệnh thuộc nhóm Vibrio, thậm chí đối với virus đốm trắng trên một số loài tôm như tôm sú, TTCT.

Vitamin

Hiện nay, hình thức nuôi thâm canh ngày càng phát triển, thức ăn công nghiệp được sử dụng phổ biến hơn. Cùng với đó, tôm xuất hiện thêm nhiều triệu chứng bệnh, mà nguyên nhân được xác định là do thiếu hụt các loại vitamin. Vitamin giữ vai trò thiết yếu trong cơ thể, hoạt động chủ yếu như là yếu tố đồng thời để tạo ra các enzym; do đó, việc cung cấp không đủ dẫn đến giảm hoạt động của enzym và dẫn đến tăng trưởng kém, tỷ lệ sống thấp và tăng tính nhạy cảm với bệnh (Dawood and Koshio, 2016). Việc bổ sung Vitamin C trong quá trình phát triển trứng, ấu trùng và tôm bố mẹ cho thấy chức năng miễn dịch và sức khỏe tổng thể được tăng cường (Hamre et al., 2013).

Nam Cường