Tràm Chim tiên phong thí điểm cơ chế chi trả dịch vụ hệ sinh thái đất ngập nước

Đồng Tháp đang từng bước hiện thực hóa một cơ chế tài chính bền vững để bảo tồn hệ sinh thái đất ngập nước thông qua Đề án Chi trả Dịch vụ Hệ sinh thái Đất ngập nước tại Vườn quốc gia Tràm Chim. Đây là sáng kiến do UNDP Việt Nam phối hợp với Vườn quốc gia Tràm Chim, Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường (ISPONRE) cùng Viện Nghiên cứu Sinh thái và Môi trường rừng (RIFEE) triển khai, với mục tiêu vừa bảo vệ môi trường sinh thái, vừa hỗ trợ sinh kế cho cộng đồng địa phương.

Hội thảo tham vấn diễn ra với sự tham gia của các đại diện chính quyền, chuyên gia bảo tồn, doanh nghiệp và người dân, nhằm thảo luận và hoàn thiện cơ chế thực hiện chi trả dịch vụ hệ sinh thái tại Tràm Chim. Đây là một khu vực đặc biệt, trải rộng trên hơn 7.300 ha, nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật quý hiếm, trong đó có Sếu đầu đỏ – biểu tượng của Vườn quốc gia. Tuy nhiên, những năm gần đây, Tràm Chim đang đối mặt với thách thức từ sự suy thoái sinh cảnh và khai thác tài nguyên quá mức, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quần thể các loài động vật đặc hữu và di cư.

Nhận thức được vấn đề này, tỉnh Đồng Tháp đã phê duyệt Đề án Bảo tồn và Phát triển Sếu đầu đỏ giai đoạn 2022 – 2032 nhằm khôi phục quần thể loài chim quý hiếm này cũng như cải thiện sinh cảnh sống của chúng. Tuy nhiên, như nhiều khu bảo tồn khác, Tràm Chim gặp không ít khó khăn về tài chính. Dù đã có sự đầu tư từ ngân sách nhà nước và viện trợ quốc tế, kinh phí cho bảo tồn vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế. Các báo cáo quốc tế chỉ ra rằng, khoảng cách tài chính toàn cầu cho bảo tồn đa dạng sinh học lên tới hàng trăm tỷ USD mỗi năm, trong khi nguồn lực hiện có chỉ đáp ứng được một phần nhỏ.

Chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng đã được áp dụng tại Việt Nam hơn 10 năm qua và mang lại nhiều kết quả tích cực, đóng góp vào sự phát triển bền vững của rừng và cải thiện sinh kế người dân. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 cùng Nghị định 08/2022/NĐ-CP đã mở rộng cơ chế này sang các hệ sinh thái khác, bao gồm đất ngập nước và biển. Trong thực tế, từ năm 2014, Vườn quốc gia Tràm Chim đã áp dụng chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng cho 2.500 ha rừng tràm. Tuy nhiên, phần diện tích đất ngập nước còn lại vẫn chưa được hưởng lợi từ nguồn thu này, đặt ra bài toán cấp thiết về nguồn tài chính cho công tác bảo tồn.

Trước thực trạng đó, UNDP Việt Nam thông qua dự án “Mạng lưới Dịch vụ Hệ sinh thái và Đa dạng Sinh học pha II” (BET-Net II) đã tài trợ việc xây dựng Đề án Chi trả Dịch vụ Hệ sinh thái tự nhiên tại Tràm Chim. Đề án xác định các dịch vụ sinh thái quan trọng như lọc nước, điều tiết lũ, hấp thụ carbon và các dịch vụ du lịch sinh thái. Theo mô hình đề xuất, các doanh nghiệp và tổ chức hưởng lợi từ những dịch vụ này sẽ đóng góp tài chính nhằm duy trì và phát triển hệ sinh thái. Các đại biểu tham dự hội thảo đều bày tỏ sự ủng hộ đối với đề án và mong muốn các cơ chế chi trả được xây dựng minh bạch, công bằng, đảm bảo lợi ích cho cả cộng đồng và công tác bảo tồn.

Ông Bùi Thanh Phong, Phó Giám đốc Vườn quốc gia Tràm Chim, nhấn mạnh rằng việc triển khai đề án này sẽ là một bước tiến quan trọng trong việc tạo nguồn tài chính bền vững cho bảo tồn. Bà Hoàng Thu Thủy, Cán bộ chương trình của UNDP Việt Nam, cũng cho rằng nếu mô hình này được triển khai thành công tại Tràm Chim, nó sẽ mở ra cơ hội nhân rộng trên cả nước, góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường sinh thái.

Dự thảo đề án đang được hoàn thiện với sự tham gia của các bên liên quan, tạo nền tảng vững chắc cho việc phê duyệt và triển khai trong thời gian tới.