Hoàn thiện pháp lý ngành thủy sản: Phân cấp mạnh, giảm thủ tục, tháo gỡ điểm nghẽn

Thực hiện các chủ trương, nghị quyết lớn của Đảng, Quốc hội và Chính phủ về hoàn thiện thể chế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Dự thảo Nghị định quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Thuỷ sản. Văn bản hướng tới tháo gỡ vướng mắc trong quản lý nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy xuất khẩu, đồng thời bảo đảm tuân thủ các cam kết quốc tế, đặc biệt trong chống khai thác IUU và nỗ lực gỡ cảnh báo “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu.

Nghị định mới được kỳ vọng tạo hành lang pháp lý thông thoáng, hiện đại, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế của ngành thủy sản.

Trong bối cảnh ngành thủy sản Việt Nam phát triển theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập sâu rộng, hoàn thiện khung pháp lý phù hợp thực tiễn quản lý và sản xuất trở thành yêu cầu cấp thiết. Đặc biệt, khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp được triển khai, công tác phân quyền, phân cấp và đơn giản hóa thủ tục hành chính càng phải cụ thể, rõ ràng, thống nhất.

Khung pháp lý bám sát thực tiễn quản lý

Dự thảo được xây dựng trên cơ sở hàng loạt căn cứ quan trọng như Thông báo số 08-TB/BCĐTW ngày 8/8/2025 về hoàn thiện thể chế, pháp luật; Nghị quyết 190/2025/QH15 về sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước; Quyết định 1671/QĐ-TTg về cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, cùng các nghị quyết, kết luận liên quan đến phân cấp, phân quyền. Các quy định mới cũng gắn với việc triển khai Nghị định 131/2025/NĐ-CP và 136/2025/NĐ-CP, bảo đảm thống nhất trong toàn hệ thống pháp luật ngành nông nghiệp và môi trường.

Dự thảo gồm 9 chương, 65 điều, quy định chi tiết các nội dung từ bảo vệ nguồn lợi, nuôi trồng, khai thác, quản lý tàu cá, kiểm ngư đến chế biến, xuất nhập khẩu. Các nội dung được rà soát kỹ lưỡng, sửa đổi theo hướng linh hoạt, dễ thực thi, phù hợp thông lệ quốc tế.

Ngư dân đánh bắt cá cơm ngần ở vùng biển Hòn Yến (tỉnh Đắk Lắk). Ảnh: Nguyễn Minh Tú

Nhiều quy định mới được bổ sung, trong đó có điều kiện cấp, gia hạn, thu hồi giấy phép khai thác; quy định xoá đăng ký tàu cá; điều kiện xuất khẩu tàu cá; mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với hành vi khai thác IUU. Đây là bước hoàn thiện quan trọng nhằm bảo đảm hiệu quả quản lý, giảm tranh chấp và tăng tính minh bạch trong hoạt động khai thác trên biển.

Tháo gỡ điểm nghẽn – hỗ trợ sản xuất, xuất khẩu

Dự thảo Nghị định sửa đổi một số quy định bất cập trong thực tiễn, như bãi bỏ quy định “Không trộn lẫn nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu”; Sửa đổi quy định về kích thước tối thiểu được phép khai thác của một số loài thủy sản sống trong vùng nước tự nhiên.

Các nội dung sửa đổi nhằm phù hợp với điều kiện sản xuất, góp phần giảm thiểu thiệt hại cho ngư dân và doanh nghiệp mà vẫn đảm bảo yêu cầu bảo tồn nguồn lợi.

Cắt giảm thủ tục – phân cấp mạnh về địa phương

Điểm nổi bật của Dự thảo Nghị định là cắt giảm mạnh thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết và đơn giản hóa hồ sơ. Hàng loạt thủ tục được tinh gọn, đặc biệt là: Cấp văn bản chấp thuận khai thác loài thuỷ sản nguy cấp, quý, hiếm; cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất, ương dưỡng giống thuỷ sản/ sản xuất thức ăn thuỷ sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thuỷ sản; khảo nghiệm giống thuỷ sản/ thức ăn thuỷ sản, sản phẩm xử lý môi trường nuôi trồng thuỷ sản; đăng ký nuôi trồng thuỷ sản lồng bè, đối tượng thuỷ sản nuôi chủ lực; cấp, cấp lại, gia hạn, thu hồi giấy phép khai thác thuỷ sản…

Cùng với đó, Nghị định phân cấp mạnh cho địa phương, đặc biệt là cấp xã trong cấp giấy xác nhận cơ sở nuôi trồng thủy sản lồng bè, đối tượng thuỷ sản nuôi chủ lực, giúp nâng cao tính chủ động, giảm tải cho cơ quan cấp trên và phục vụ người dân, doanh nghiệp hiệu quả hơn.

Toàn bộ hệ thống biểu mẫu, quy trình sẽ được chuẩn hoá, bảo đảm công khai, minh bạch, thống nhất, tránh tình trạng mỗi nơi áp dụng một kiểu, gây khó khăn cho người dân và doanh nghiệp.

Quy định bổ sung từ thực tiễn

Dự thảo cũng bổ sung nhiều quy định xuất phát từ nhu cầu quản lý trên thực tế. Đối với loài thuỷ sản nguy cấp, quý, hiếm là tang vật vi phạm hành chính hoặc vật chứng vụ án bị tịch thu theo quy định của pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự được tiếp nhận, bảo quản, xử lý theo quy định về xác lập quyền sở hữu toàn dân.

Về thiết bị giám sát hành trình tàu cá, dự thảo Nghị định yêu cầu thiết bị phải hoạt động liên tục 24/7, đồng thời làm rõ trách nhiệm của chủ tàu, thuyền trưởng và đơn vị cung cấp thiết bị. Đây là điều kiện then chốt trong truy xuất nguồn gốc, chống IUU và phục vụ gỡ “thẻ vàng” của EU.

Ngư dân cần tuân thủ quy định, hạn chế vi phạm để góp phần xây dựng môi trường khai thác lành mạnh. Ảnh: Trinh Quốc

Ngoài ra, phạm vi hoạt động của tàu hậu cần và tàu kiểm ngư được điều chỉnh cụ thể hơn, cùng với việc bổ sung chế độ chính sách đối với lực lượng kiểm ngư và thuyền viên tàu công vụ, nâng cao năng lực thực thi pháp luật trên biển và hỗ trợ ngư dân bám biển an toàn.

Hiện Dự thảo đã được đăng tải công khai trên Cổng thông tin của Bộ Nông nghiệp và Môi trường tại địa chỉ mae.gov.vn. Bộ mong nhận được ý kiến góp ý của cơ quan quản lý, chuyên gia, hiệp hội, doanh nghiệp và ngư dân để tiếp tục hoàn thiện trước khi trình Chính phủ ban hành. Mọi góp ý gửi về hòm thư điện tử: ntquynh9@mae.gov.vn.

Nguyễn Quỳnh

Cục Thuỷ sản và Kiểm ngư