Chất ôxy hóa trong ao nuôi tôm

Hydrogen peroxide (H₂O₂ – ôxy già) và sodium carbonate peroxyhydrate 2Na₂CO₃.3H₂O₂ (PCS) là những chất ôxy hóa thường được dùng để cung cấp ôxy hòa tan cho ao nuôi tôm, khi hệ thống sục khí, quạt khí của ao nuôi bị trục trặc hoặc không cấp đủ ôxy cho tôm nuôi. 

H₂O₂ và PCS được sử dụng bằng cách hòa loãng vào nước rồi té đều xuống ao để cung cấp ôxy hòa tan, khử trùng nước, diệt tảo cho ao tôm trong trường hợp khẩn cấp.

Tác dụng

Cung cấp ôxy cho ao nuôi

Đây là tính năng quan trọng nhất của H₂O₂ và PCS trong nuôi tôm thâm canh hiện nay, vì khi sử dụng ngoài việc khử trùng diệt khuẩn cho môi trường nước, H₂O₂ PCS còn cung cấp ôxy hòa tan trực tiếp trong ao nuôi; PCS còn giúp tăng độ kiềm trong nước ao nuôi.

Việc duy trì hệ thống sục khí, quạt khí trong ao cung cấp dưỡng khí cho tôm hô hấp trong suốt quá trình nuôi sẽ không tránh khỏi những lúc bị gián đoạn. Để đảm bảo cấp đủ ôxy cho tôm nuôi trong những thời điểm gián đoạn đó, H₂O₂ và PCS là những hợp chất không thể thiếu và phải luôn chuẩn bị sẵn.

Hòa loãng H₂O₂ và PCS vào nước rồi té đều xuống ao – Ảnh: Trần Út

Khi hòa tan vào nước, H2O2 cung cấp ôxy theo phản ứng:

 2 H₂O₂    =>    2 H₂O   +   2[O];    ([O]   +   [O]   =>   O₂)

1 ml H₂O₂ 6% khi hòa tan vào nước sẽ sinh ra khoảng 30 mg O₂.

 Đối với PCS, khi hòa tan vào nước sẽ tạo ra ôxy và sinh nhiệt theo phản ứng:

 2Na₂CO₃.3H₂O₂     =>     2Na₂CO₃   +   3H₂O   +   1,5O₂    +   Nhiệt

Hòa tan 1 kg PCS vào nước sẽ sinh ra 0,6 m3 khí O₂ hòa tan trong ao nuôi.

Các ao nuôi, tôm thường bị thiếu ôxy, nổi đầu dạt bờ từ nửa đêm về sáng, biện pháp xử lý là dùng H₂O₂ dạng dung dịch liều lượng 1 – 2 mg/l hoặc có thể dùng PCS liều lượng 2- 3 mg/l hòa loãng tạt đều khắp mặt ao. Khi vào nước, 2 chất ôxy hóa này sẽ sinh ra một lượng ôxy hòa tan cung cấp cho tôm nuôi, giúp tôm không bị ngạt. Khi sử dụng chất ôxy hóa, người nuôi có thể đồng thời sử dụng thêm các chiết xuất yucca hoặc zeolite, tăng cường sục khí và quạt nước.

Trên thị trường, sản phẩm H₂O₂  được sử dụng ở dạng dung dịch đóng chai, can nhựa, PCS được đóng bao bì thường gọi là ôxy hạt hay bột rất tiện ích cho sử dụng.

Tác dụng xử lý nước   

Trong nuôi tôm, dung dịch H₂O₂ và PCS được dùng để điều trị các bệnh về ngoại kí sinh rất hiệu quả. H₂O₂ và PCS cũng có chức năng diệt nấm, vi khuẩn, virus. Chúng được dùng để sát khuẩn ở liều lượng 150 ppm. Cơ chế sát trùng của H₂O₂ và PCS là ôxy hóa trực tiếp màng tế bào, phá hủy cấu trúc ADN của tế bào vi khuẩn. H₂O₂ và PCS còn được dùng để khử mùi hôi trong xử lý nước ao tôm bị ô nhiễm, giảm lượng N-NO2-, CN^–, H₂S trong nước, hạn chế sự ăn mòn do Chlorine, sulfide, thiosulfate. Giảm hàm lượng hữu cơ, từ đó làm giảm BOD và COD (lượng ôxy tiêu hao sinh học và hóa học) trong nước. H₂O₂ và PCS khi sử dụng sẽ không tồn lưu trong nước, vì chúng phân hủy thành H₂O và O₂. Ngoài ra, PCS còn phóng thích Na₂CO₃, góp phần làm tăng pH và độ kiềm của nước. Tuy nhiên, khi pH lớn hơn 8,3 thì không nên dùng PCS mà chỉ dùng PCS trong môi trường nước có độ cứng và độ kiềm thấp, so với CuSO₄ (phèn xanh) thì PCS sử dụng an toàn hơn.

Khống chế tảo

H₂O₂ và PCS có khả năng diệt tảo nhưng không có khả năng diệt các nhóm rong trong ao nuôi. H₂O₂  và PCS có tác dụng diệt tảo lam mạnh, đây là ngành tảo có nhiều loài tiết ra độc tố gây độc cho tôm nuôi. Theo nghiên cứu, H₂O₂ và PCS có tác dụng diệt tảo lam mạnh gấp 10 lần so với tảo lục và tảo khuê. Liều lượng thường được sử dụng diệt tảo từ 0,1 đến 0,5 mg/l, tùy thuộc nhiệt độ nước và mật độ tảo trong ao mà chọn nồng độ thích hợp.

Lưu ý khi dùng

Khi ao tôm bị thiếu ôxy, người nuôi cần căn cứ vào diện tích ao nuôi, mật độ tôm và yếu tố môi trường để lựa chọn H₂O₂ hoặc PCS với liều lượng sử dụng hợp lý, đảm bảo cấp đủ lượng ôxy cho ao và ít ảnh hưởng đến tôm nuôi.

PCS, H₂O₂ là chất ôxy hóa nên có khả năng ăn mòn da, do đó người nuôi cần trang bị bảo hộ lao động khi sử dụng.

H₂O₂ và PCS sẽ có tác dụng mạnh khi sử dụng ở điều kiện ánh sáng và nhiệt độ cao. PCS cũng rất bền và có thể bảo quản trong vài tháng với điều kiện kín và nhiệt độ thấp. Khi nhiệt độ vượt quá 40⁰C, việc bảo quản PCS sẽ bị ảnh hưởng, do vậy cần tránh ánh sáng trực tiếp và nguồn sinh nhiệt.

Không để gần những chất dễ gây cháy nổ.