Nâng cao giá trị và hiệu quả của HTX

Thu hoạch tôm tại HTX Nuôi trồng Thủy sản Xuân Thành, Hà Tĩnh Ảnh: Vũ Mưa

Nhiều mô hình hiệu quả

Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, cả nước có 21 liên hiệp và 10.726 HTX nông nghiệp, bình quân 170 HTX/tỉnh. Đến tháng 6/2017, có tổng số 10.836 HTX nông nghiệp, tăng 110 HTX so tháng 12/2016, trong đó thành lập mới 189 HTX, giải thể 79 HTX.

TS Trần Văn Khởi, Quyền Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia khẳng định, phát triển hợp tác xã kiểu mới là điều tất yếu do HTX là đầu mối để tổ chức sản xuất đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp, đơn vị thu mua sản phẩm đảm bảo số lượng, quy cách sản phẩm và ATTP; Xác lập quan hệ sản xuất mới, giải quyết vấn đề lao động việc làm cho lao động nông thôn, tiếp nhận chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, cơ giới hóa, tự động hóa làm giảm giá thành sản phẩm, tăng hiệu quả kinh tế trong sản xuất; Hạn chế rủi ro trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, làm tăng lợi ích của mỗi thành viên HTX…

Tại Bắc Ninh, HTX Nuôi trồng thủy sản Phú Thọ (xã Quảng Phú, huyện Lương Tài) được thành lập năm 2010, đến nay, đã trở thành một điểm sáng về phát triển kinh tế của tỉnh với nhiều mô hình cho doanh thu hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Hầu hết các hộ dân trong HTX có doanh thu bình quân hơn 300 triệu đồng/năm, cá biệt có những hộ đạt 700 – 800 triệu đồng/năm. Huyện Lương Tài có 7 HTX chuyên ngành về nuôi trồng thủy sản, thu hút hàng trăm thành viên tham gia. Nhiều HTX phát huy được vai trò của mình trong sự phát triển kinh tế của các hộ thành viên như HTX Nuôi trồng thủy sản An Trụ (xã An Thịnh), HTX Nuôi cá nước ngọt Bình Minh (xã Trừng Xá).

Tại HTX Thủy sản Tân Thủy (huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre), có 2.858 hội viên thực hiện quản lý, khai thác với 200 ha diện tích nuôi nghêu. Nhờ sự thống nhất đoàn kết trong bộ máy nên việc quản lý, khai thác nghêu luôn được đảm bảo và dần đi vào nền nếp. Hiệu quả hoạt động của HTX được khẳng định thông qua các đơn hàng và thu nhập của các thành viên. Tổng mỗi đợt khai thác doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên. Trung bình mỗi hộ xã viên nhận từ 1 triệu đồng trở lên. 5 tháng đầu năm 2017, HTX đã ký được 8 đơn hàng với sản lượng khai thác trên 269 tấn với tổng doanh thu trên 10 tỷ đồng.

Liên kết phát triển

Ông Trần Văn Khởi cho biết, thực tế, quá trình chuyển đổi sang mô hình HTX nông nghiệp kiểu mới tại một số địa phương thu được những kết quả khả quan. Tuy nhiên, khu vực kinh tế hợp tác, HTX cũ trong lĩnh vực nông nghiệp còn rất nhiều bất cập và yếu kém. Việc đăng ký lại hoạt động của các HTX theo Luật HTX 2012 còn chậm và mang tính hình thức. Các HTX nông nghiệp hoạt động kém hiệu quả, thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa HTX với thành viên, vốn ít, lợi nhuận và doanh thu thấp. Chất lượng nguồn nhân lực lĩnh vực này chưa theo kịp cơ chế thị trường.

“Việc hình thành chuỗi liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm giữa nông dân, HTX và các doanh nghiệp còn rất hạn chế; dẫn đến rủi ro trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm; công tác tuyên truyền nhân rộng các mô hình HTX hiệu quả cũng hạn chế…” – ông Khởi nêu rõ.

Bên cạnh đó, các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thủ tục thành lập và hoạt động của HTX còn nhiều bất cập khi triển khai. Chính sách của nhà nước và sự vào cuộc của chính quyền địa phương còn bất cập. Qua thời gian dài tồn tại, nhiều HTX hoạt động không hiệu quả, mang tính hình thức, thậm chí cản trở sản xuất, làm mất lòng tin làm cho thành viên nghi ngại khi tham gia HTX kiểu mới. Năng lực quản trị của lãnh đạo HTX mới thành lập còn hạn chế cả về am hiểu pháp luật, tổ chức quản lý sản xuất, quản lý kinh tế…; các HTX thiếu nguồn vốn để đầu tư sản xuất, kinh doanh. Việc liên kết giữa nông dân, HTX, doanh nghiệp để tổ chức sản xuất, áp dụng tiến bộ kỹ thuật và tiêu thụ sản phẩm còn lỏng lẻo. Sản xuất nông nghiệp tại các địa phương manh mún, hạn chế về hệ thống sản xuất, đất đai, vị trí địa lý.

ThS Nguyễn Tiến Định, Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển Nông nghiệp nông thôn cho rằng, HTX trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp cần có những giải pháp để: Phân loại, xác định bản chất của HTX; đào tạo cán bộ hỗ trợ kinh doanh nông nghiệp của Trung tâm Khuyến nông nhằm chuyển khuyến nông nông nghiệp sang khuyến nông thị trường; xây dựng các mô hình HTX điển hình trọng điểm; HTX liên kết với doanh nghiệp nhằm nâng cao vai trò của HTX và giải pháp quan trọng nhất đó là phát triển HTX bằng cách lấy liên kết làm nòng cốt thúc đẩy phát triển tái cơ cấu ngành nông nghiệp.