Báo cáo nghề cá toàn cầu 2025: Tình trạng khai thác quá mức vẫn dai dẳng

Báo cáo “Đánh giá nguồn lợi thủy sản biển thế giới 2025” cho thấy, ở những khu vực áp dụng quản lý dựa trên cơ sở khoa học, nguồn lợi đang phục hồi rõ rệt. Tuy nhiên, nhiều loài cá vẫn bị khai thác quá mức, cho thấy sự cấp thiết phải nhân rộng các mô hình quản trị hiệu quả.

Bản đánh giá mở rộng này phân tích 2.570 quần đàn cá, tăng đáng kể so với các phiên bản trước, với sự đóng góp của hơn 650 chuyên gia từ 200 tổ chức thuộc 90 quốc gia. Kết quả cho thấy 64,5% quần đàn cá đang được khai thác bền vững, trong khi 35,5% đã bị khai thác quá mức. Trong khi đó, 77,2% sản lượng thủy sản khai thác trên toàn cầu đến từ các quần đàn bền vững.

Nơi nào quản lý tốt, nơi đó nguồn lợi phục hồi

Tổng Giám đốc FAO Qu Dongyu nhấn mạnh: “Quản lý hiệu quả là công cụ mạnh mẽ nhất để bảo tồn tài nguyên thủy sản. Ở những khu vực có hệ thống quản lý bài bản, tỷ lệ bền vững vượt xa mức trung bình toàn cầu. Ví dụ, khu vực Đông Bắc Thái Bình Dương đạt tỷ lệ 92,7% quần đàn được khai thác bền vững, chiếm tới 99% sản lượng khai thác năm 2021. Tương tự, Tây Nam Thái Bình Dương đạt mức 85%”.

Lần đầu tiên được đưa vào báo cáo, khu vực Nam Cực (gồm các vùng 48, 58 và 88) gây ấn tượng với 100% quần đàn được khai thác bền vững. Dù quy mô sản lượng không lớn, đây là minh chứng cho hiệu quả của quản lý dựa trên hệ sinh thái và hợp tác quốc tế.

“Kết quả tích cực như ở Nam Cực, Đông Bắc và Tây Nam Thái Bình Dương phản ánh giá trị của thể chế mạnh, giám sát toàn diện, tích hợp bằng chứng khoa học vào quyết sách, và cách tiếp cận thận trọng, hệ sinh thái,” ông David Agnew, Tổng Thư ký Ủy ban Bảo tồn Tài nguyên sinh vật biển Nam Cực nhận định.

Khu vực Địa Trung Hải và Biển Đen tuy mới chỉ đạt 35,1% quần đàn bền vững, nhưng đã ghi nhận tín hiệu phục hồi, với áp lực khai thác giảm 30% và sinh khối tăng 15% từ năm 2013. Điều này cho thấy hợp tác khu vực và nỗ lực quốc gia bắt đầu phát huy hiệu quả.

Thách thức vẫn còn ở các vùng dễ tổn thương

Tuy nhiên, một số khu vực như Đông Trung Đại Tây Dương và Đông Nam Thái Bình Dương – nơi nghề cá đóng vai trò sống còn với an ninh lương thực, chỉ có 46-47% quần đàn được khai thác bền vững. Những nơi này thường thiếu năng lực thể chế, quản trị phân mảnh và dữ liệu hạn chế.

Xét theo loài, cá ngừ và các loài tương tự là điểm sáng với 87% quần đàn và 99% sản lượng được khai thác bền vững nhờ quản lý dựa trên cơ sở khoa học. Ngược lại, các loài sinh sống ở vùng nước sâu vẫn đặc biệt dễ tổn thương, chỉ 29% được khai thác bền vững. Cá mập di cư xa, thường bị đánh bắt lẫn khi khai thác cá ngừ, cũng là mối lo lớn, dù 57% quần đàn đã bền vững, nhưng thiếu quản lý quốc tế đồng bộ khiến việc phục hồi gặp trở ngại.

Kêu gọi đầu tư dữ liệu và hợp tác toàn cầu

Dù dữ liệu về nghề cá biển đã được cải thiện đáng kể, FAO cảnh báo vẫn còn nhiều khoảng trống – đặc biệt trong lĩnh vực nghề cá quy mô nhỏ – gây trở ngại cho việc đánh giá chính xác và xây dựng chính sách hiệu quả. Tổ chức này kêu gọi các quốc gia tăng cường đầu tư cho hệ thống thu thập và quản lý dữ liệu, thúc đẩy quản lý dựa trên bằng chứng khoa học và thu hẹp khoảng cách về năng lực giữa các nước.

“Chúng ta đang có bức tranh toàn cảnh rõ ràng nhất từ trước đến nay về nghề cá biển,” Tổng Giám đốc FAO, ông Qu Dongyu, nhấn mạnh. “Bằng chứng đã cho thấy đâu là những mô hình hiệu quả và đâu là điểm còn hạn chế. Việc cần làm tiếp theo là các chính phủ phải nhanh chóng nhân rộng những mô hình thành công, hành động quyết liệt để nghề cá biển tiếp tục mang lại lợi ích cho con người và hành tinh. Đó chính là tinh thần của Chiến lược Chuyển đổi xanh mà FAO đang theo đuổi – hướng tới một hệ thống thực phẩm thủy sản hiệu quả, đa dạng, linh hoạt và bền vững hơn.”

Dũng Nguyên

Theo Fisnews