Dự án phục hồi NTTS: Tôm Selva

Các nhà tư vấn và thương nhân hải sản Blueyou có trụ sở tại Thụy Sĩ đang ủng hộ một dự án có thể kết hợp nuôi tôm với phục hồi rừng ngập mặn, cải thiện sinh kế của nông dân trong khi trẻ hóa các dịch vụ hệ sinh thái mà rừng ngập mặn cung cấp.

Công ty đã thiết kế và thực hiện một loạt các dự án liên quan đến đánh bắt và NTTS quy mô nhỏ với tính bền vững về kinh tế và sinh thái là ưu tiên cốt lõi và Tôm Selva là một trong những dự án được biết đến nhiều nhất. 

Bắt nguồn từ miền Nam Việt Nam, dự án nhằm mục đích thúc đẩy silvofishery, đây là sự kết hợp giữa lâm nghiệp và NTTS, tập trung vào phục hồi rừng ngập mặn và sản xuất quảng canh tôm sú (Penaeus monodon). Theo ông Walker, dự án đã thành công vì hàng trăm tấn tôm mang nhãn hiệu Tôm Selva hiện được xuất khẩu sang các nước như Mỹ, Canada và Nhật Bản mỗi năm.

Cách thức hoạt động

Mô hình liên quan đến việc nuôi tôm trong các ao rộng khoảng 3 – 8 ha được bao phủ một phần trong rừng ngập mặn và được phủ lên tự nhiên 2 tuần/lần sau quá trình thu hoạch. Các ao được thả giống tôm sú từ trại giống địa phương với mật độ thấp, tôm con phát triển theo kích thước thị trường mà không cần cho ăn, vì bản thân rừng ngập mặn giúp cung cấp thức ăn tự nhiên, bao gồm tảo và động vật không xương sống.

Theo ông Walker giải thích, Blueyou được thu hút đến khu vực này vào năm 2012 bởi triển vọng thúc đẩy NTTS đầu vào bằng không.

“Chúng tôi đã tham gia và phát triển tiêu chuẩn riêng cho các hệ thống sản xuất này. Để đạt được chứng nhận, nông dân phải có ít nhất 40% ao của họ được bao phủ trong rừng ngập mặn, mặc dù con số này thường gần 50 – 60%. Họ không được phép sử dụng thức ăn bổ sung, thuốc hoặc phân bón. Mật độ thả tối đa là 22 con/m2, nhưng hầu hết người nuôi thả ở mức thậm chí thấp hơn, không có thức ăn và không có sục khí, điều này phụ thuộc vào sức chứa tự nhiên của ao”, ông nói.

Ý tưởng ban đầu là để thúc đẩy NTTS bền vững. Nuôi tôm có tiếng là phá hoại rừng ngập mặn, nhưng Tôm Selva đưa ra một minh chứng phản bác điều đó. Hiện có 3.350 nông dân đang hoạt động theo tiêu chuẩn Tôm Selva, trên diện tích 17.000 ha của Việt Nam, và sản xuất trung bình 250 kg tôm /ha mỗi năm.

Walker nhận xét: “Những nông dân này sản xuất khoảng 4.250 tấn tôm mỗi năm, nhưng chúng tôi không có độc quyền về nơi họ bán tôm, chúng tôi chỉ có thể bán khoảng 25% số đó”.

Mở rộng quốc tế

Dự án đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam, mới đây đã có thêm 3.000 ha được bổ sung. Cùng lúc đó, Blueyou cũng đang tìm cách phát triển chương trình ở Kalimantan, thuộc Borneo, Indonesia.

Walker cho biết: “Dự án đã được IUCN tài trợ trong 3 năm, nhưng chúng tôi đang có kế hoạch chuyển giao mô hình Tôm Selva của Việt Nam sang Indonesia. Tuy nhiên, nó sẽ đòi hỏi một lượng lớn công việc để giúp nông dân Indonesia thích nghi.

“Ở khu vực này của Indonesia, nông dân hoạt động bằng hệ thống Tambak. Các ao lớn hơn nhiều so với ở Việt Nam, thường từ 20 – 100 ha, không có rừng ngập mặn và năng suất thấp. Họ hiện không đầu tư nhiều thời gian vào việc quản lý ao nuôi và nhiều ao đã bị đóng cặn theo thời gian, có nghĩa là nhiệt độ nước có thể dao động mạnh ở các khu vực nông và nồng độ ôxy có thể thấp đến mức nguy hiểm. Điều này có thể trở nên trầm trọng hơn khi sử dụng phân bón, đặc biệt phổ biến ở các loài nuôi ghép với cá măng sữa, vì chúng chủ yếu ăn tảo. Khi loài tảo này phân hủy, nồng độ ôxy giảm hơn nữa, đặc biệt là vào lúc bình minh”, Walker giải thích.

 “Hiện tại, chúng tôi cũng đang thực sự tính toán lượng khí thải carbon của 35 loại hải sản và so sánh chúng với các protein trên đất liền như thịt bò, thịt cừu và đậu phụ. Chúng tôi kỳ vọng Tôm Selva sẽ xếp hạng cao trong bảng này với lượng phát thải rất thấp trên mỗi kg thành phẩm. Tất cả kết quả sẽ có vào quý II/2021”, ông nói thêm. 

“Tôi nghĩ rằng dự án có một vai trò rất quan trọng và Tôm Selva sẽ chỉ ra làm thế nào để có thể tạo ra một lượng protein động vật chất lượng cao từ một hệ thống nuôi gần như không cần đầu vào, thậm chí không phải điện, ngoài PL do các trại giống địa phương sản xuất và công việc cần thiết để duy trì các ao và thu hoạch tôm. Đồng thời, nó cũng làm tăng giá trị sinh thái của hệ sinh thái”, ông kết luận.