Gỡ khó trong quản lý khai thác của ngư dân

Quản lý cảng cá vẫn gặp khó

Theo ông Phạm Ngọc Tuấn, Trưởng phòng Khai thác thủy sản (Cục Thủy sản và Kiểm ngư), cả nước hiện có 82.333 tàu cá. Trong đó, tàu có chiều dài từ 6 – 12m là 39.330 chiếc; từ 12 – 15m là 14.404 chiếc; từ 15 – 24m là 26.095 chiếc; trên 24m 2.453 chiếc.

Tổng số cảng cá được quy hoạch đến năm 2030 là 173 cảng, gồm 39 cảng loại I, 80 cảng loại II và 54 cảng cá loại III. Sản lượng qua cảng là 2,98 triệu tấn/năm. Đến nay, cả nước có 76 cảng cá được công bố, bao gồm 3 cảng loại I; 56 cảng loại II; 17 cảng loại 3. Theo quy hoạch, tổng sản lượng thủy sản qua cảng là 1.858 triệu tấn/năm, tuy nhiên, trong thực tế, sản lượng qua cảng năm 2024 chỉ đạt 462.000 tấn.

“Thuận lợi của hệ thống cảng cá nước ta là có bờ biển dài, nhiều cửa sông, ngư trường hoạt động rộng, đội tàu cá lớn. Hơn nữa, hệ thống cảng cá của nước ta hiện rất được quan tâm quy hoạch và đầu tư xây dựng. Tuy nhiên, tình hình cảng cá ở nước ta hiện gặp nhiều khó khăn vì sản lượng qua cảng thấp. Trong khi đó, ý thức chấp hành của một số chủ tàu chưa cao, việc xử lý vi phạm chưa nhiều”, ông Tuấn cho biết thêm.

Về vấn đề truy xuất nguồn gốc tại cảng cá, ông Nguyễn Văn Hưng, Phòng Khai thác thủy sản (Cục Thủy sản và Kiểm ngư) cho biết, nhật ký điện tử và truy xuất nguồn gốc (eCDT), hiện nay đã thiết lập hệ thống 82.315 tàu cá, 86 cảng cá, 28 Chi cục Thủy sản, 172 Đồn Biên phòng, 259 doanh nghiệp. Tính đến ngày 24/4/2025, đã cập nhật được 135.925 lượt tàu xuất cảng, 117.422 lượt tàu cập cảng, sản lượng cập cảng 476.775 tấn.

Nâng cao năng lực hệ thống cảng cá

Đại diện Ban Quản lý cảng cá tư nhân tại Bà Rịa – Vũng Tàu chia sẻ, hiện nay có một bất cập là vào thời điểm tàu cá cập cảng nhiều, mặc dù Ban quản lý đã làm thủ tục nhưng không kịp thời bấm số lượng lên hệ thống, nên một số trường hợp chậm cập nhật đã dẫn đến không khớp với dữ liệu. “Chính vì thế, chúng tôi mong muốn cơ quan quản lý cho phép điều chỉnh khoảng thời gian từ lúc cập cảng đến lúc xác nhận sản lượng qua cảng”, vị này cho biết.

Về phần mình, ông Phan Huy Hoàng, Chủ tịch Hội Nghề cá Quảng Ngãi cho rằng, mục tiêu quản lý cảng cá là quản lý tàu cá và sản lượng đánh bắt được, nhưng thống kê cho thấy cả nước mới đầu tư hơn 86 cảng, không đáp ứng được nhu cầu số lượng tàu cá hiện nay, nên trong thực tế chỉ quản lý được hơn 20% sản lượng thủy sản khai thác. “Trong khi đó, phải quản lý được tất cả các cảng cá, bến cá, kể cả của tư nhân thì mới kiểm soát được toàn bộ tàu cá xuất nhập bến”, ông Hoàng nhấn mạnh.

Vị lãnh đạo Hội Nghề cá Quảng Ngãi đề xuất, Cục Thủy sản và Kiểm ngư cần tham mưu cho Bộ, nhà nước tăng cường quản lý toàn bộ cảng cá, bắt buộc đăng ký quy mô, hệ thống thông tin, công nghệ được ứng dụng. Cùng đó, các loại cảng, bến cá tư nhân cũng phải được tập huấn, đào tạo, chỉ thế mới thay đổi được thực tế hiện nay.

Để ngư dân dễ dàng tiếp cận phần mềm

Ứng dụng “Hệ thống phần mềm truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử” giúp tất cả thông tin, dữ liệu đều được cập nhật chính xác và nhanh chóng. Ngư dân thay vì cập cảng báo cáo để cơ quan quản lý nhập sản lượng thì có thể thực hiện thủ tục đó ngay trên biển.

Theo chia sẻ của một số chuyên gia, việc triển khai hệ thống phần mềm điện tử truy xuất nguồn gốc khai thác thủy sản (eCDT) đến chủ phương tiện đánh bắt thủy sản là cần thiết, tuy nhiên, thực tế triển khai đang vướng phải một số vấn đề.

Đại diện cơ quan quản lý chuyên ngành tại một số địa phương cho biết, quá trình triển khai phát sinh một số bất cập như trình độ của một số ngư dân còn hạn chế, không phải thuyền trưởng nào cũng có điện thoại thông minh, môi trường đánh bắt trên tàu ẩm ướt, xâm nhập nước biển dễ gây hư hỏng, kết nối internet hạn chế… nên gây khó khăn cho việc khai báo trên ứng dụng di động.

Số hóa trong quản lý khai thác là xu thế tất yếu. Ảnh: NV

Ông Nguyễn Văn Hưng, Phòng Khai thác thủy sản (Cục Thủy sản và Kiểm ngư) nhận định, hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản được thực hiện đủ các bước, nhiều tính năng mới được bổ sung, việc chấp hành của ngư dân cũng dần đi vào quy củ… Tuy nhiên, trong quá trình triển khai eCDT vẫn có một số hạn chế nhất định, chẳng hạn như thể thức, giao diện chưa khoa học gây khó khăn cho người dùng. Một số tính năng còn thiếu (như báo cáo, nhật ký điện tử) hệ thống treo, cập nhật thông tin chậm…

Trong Hội nghị Nâng cao hiệu quả của tổ chức quản lý cảng cá do Cục Thủy sản và Kiểm ngư phối hợp với Hội Thủy sản Việt Nam tổ chức mới đây, đại diện Công ty TCOMIE đã giới thiệu về Hệ thống hải trình tàu thuyền.

Điểm nổi bật của giải pháp này là không cần mua thêm thiết bị chuyên dụng để giúp cơ quan quản lý và ngư dân tối ưu hóa chi phí. Điều này phù hợp với mong muốn của ngư dân, tuy nhiên, theo nhiều đại biểu tham gia Hội nghị, quan trọng là cần phải đơn giản trong thao tác để ngư dân dễ tiếp cận.

Ông Nguyễn Hữu Dũng, Tổng Thư ký Hội Thủy sản Việt Nam cho rằng, để đảm bảo công tác quản lý được tốt, nhà nước cần có chế tài mạnh. Tuy nhiên, quan trọng là phải đưa ra phương pháp hợp lý, phần mềm làm sao dễ dàng sử dụng để tạo thuận lợi cho ngư dân. Thay đổi được nhận thức thì sẽ chuyển đổi hành vi.

“Phần mềm là công cụ chứng minh tốt nhất, nhưng với người nông dân phải đơn giản nhất, nhập dữ liệu dễ dàng thì họ sẽ làm. Chỉ cần đi theo đúng hướng đấy sẽ mọi việc sẽ thuận lợi rất nhiều”, ông Dũng nhấn mạnh.

Bảo Hân