(TSVN) – Sau khi tiến hành lai chéo rô phi với cá rô ngọc đến thế hệ thứ 4, Singapore đã tạo ra giống cá mới mang tên Xin Sea Perch và đang tiến gần đến giai đoạn thương mại hóa.
Lai chéo rô phi nước mặn và rô ngọc
Century Aquaculture, một doanh nghiệp nghiên cứu các loài cá rô phi tại Singapore đặt mục tiêu nuôi thành công cá rô phi đỏ nước mặn Oreochromis spp trong vùng biển địa phương, góp phần đảm bảo an ninh lương thực của Singapore đến năm 2030, giúp nông dân có thêm lựa chọn tốt hơn, thay vì chỉ tập trung vào nuôi cá măng (Chanos chanos), cá mú (Epinephelus spp) và cá hồng (Lutjanus spp).
Người nuôi cá tại Singapore từ lâu đã phải đối mặt với áp lực cạnh tranh gay gắt với các trang trại ở Malaysia và Indonesia, nơi chi phí sản xuất thấp hơn đáng kể. Do đó, những doanh nghiệp như Century Aquaculture nỗ lực tìm cách gia tăng sức cạnh tranh, ngay tại thị trường nội địa. Theo doanh nghiệp này, nhu cầu tiêu thụ rô phi nước mặn tại Singapore luôn ở mức cao bởi cá rô nước mặn có hương vị ngon hơn. Phát triển cá rô phi nước mặn không chỉ giúp giảm áp lực cạnh tranh về giá từ các quốc gia láng giềng, mà còn mang lại triển vọng tốt hơn cho các trang trại ven biển của Singapore.
Năm 2018, Singapore bắt đầu tìm kiếm giống cá rô phi phù hợp, với sự hỗ trợ từ chuyên gia tại Viện Công nghệ Châu Á (AIT) ở Bangkok, Thái Lan. Singapore áp dụng các phương pháp ươm giống tiên tiến nhất từ AIT và tiếp nhận khoảng 100 con cá rô ngọc (Scortum barcoo) từ người vận hành trước đó.
Một số giống cá rô phi được các trại giống quảng cáo khả năng chịu độ mặn cao (30ppt) đã được đưa vào thử nghiệm. Century Aquaculture thả cá giống vào lồng hở tại vùng biển Lim Chu Kang, nhưng không con nào sống sót. Phần lớn cá chết xảy ra trong các kỳ triều cường, khi các con khác phải vật lộn để thích nghi với dòng chảy mạnh của nước. Đây là những điều kiện nước không lý tưởng, với sự biến động lớn về độ mặn và nhiệt độ.
Cá rô ngọc có hương vị thơm ngon, dù là loài ăn tạp, nhưng có hàm lượng axit béo omega-3 cực kỳ cao. Century Aquaculture đã quyết định sản xuất cá giống để cung cấp cho thị trường nội địa với sự hỗ trợ từ Cơ quan Thực phẩm Singapore (SFA).
Sau nhiều lần thử nghiệm thất bại với các nguồn cá rô phi khác nhau, trang trại quyết định thử thuần hóa cá rô ngọc vì một số nghiên cứu cho rằng loài cá này có thể chịu được độ mặn tới 30ppt. Tuy nhiên, sau nhiều lần thử nghiệm, loài cá này không thể sống sót khi độ mặn 18ppt. Năm 2019, Century Aquaculture đã đưa ra quyết định táo bạo là lai tạo cá rô phi và cá ngọc, mặc dù về mặt sinh học điều này không thể xảy ra, vì đây là hai loài cá hoàn toàn khác nhau và điểm chung duy nhất là đều sống ở môi trường nước ngọt. Một giả định khác là nếu việc lai tạo thành công, con lai có khả năng cao sẽ bị vô sinh.
Sau 2 tháng, Century đã sản xuất lứa cá lai đầu tiên (F1). Tuy nhiên, cá bột (F1) có hình dáng và màu sắc khá kỳ lạ. Dù vậy, công ty vẫn tiếp tục thu được lứa cá F1 mới hai tháng một lần. Đây chính là bước khởi đầu cho chương trình lai tạo vào năm 2020. Trong hai năm tiếp theo, công ty đã dành thời gian nghiên cứu và ghi chép lại quá trình này.
Hiện tại, Century đã phát triển giống lai thế hệ thứ 4 cùng với vài trăm cá bố mẹ để chuẩn bị bước sang giai đoạn thương mại hóa. Những kết quả đã ghi nhận được trong suốt hai năm qua cho thấy, gen của cá rô phi chiếm ưu thế, vì các thế hệ lai thứ nhất và thứ hai có ngoại hình rất giống cá rô phi với sự đa dạng về màu sắc: cam, đen và bạc. Đến thế hệ thứ tư, ngoại hình có xu hướng mang nhiều đặc điểm lai hơn, có lẽ do gen đã dần ổn định.
Giống cá mới tiềm năng
Cá lai thế hệ thứ 4 mang những điểm khác biệt nổi bật so với cá rô phi: Tỷ lệ 95% đực và 5% cái (tương tự như cá rô ngọc); Sản lượng trứng đạt hơn 3.000 trứng, mức tối đa trên cá cái nặng 200g; Khả năng thích nghi với độ mặn 0 – 38ppt, có thể nuôi được trong nước ngọt lẫn nước mặn; Cá bột chịu được sự tăng nhanh độ mặn từ 0 – 35ppt trong vòng một tuần; Thời gian của cá giống dài 5,1cm đến trọng lượng 450g là 5 tháng; Thịt chắc, ngọt và không hôi mùi bùn, tương tự cá rô ngọc; Tỷ lệ sống đạt 98% trong bể xi măng; Tỷ lệ sống khi chuyển sang môi trường mới đạt 95%, cho thấy khả năng ăn thức ăn nhân tạo; Tỷ lệ sống trong điều kiện khắc nghiệt được đánh giá với các thông số sau: cá giống dài 5,1 cm với mật độ 25kg/m³ trong nước biển 25ppt.
Theo kiểm tra sơ bộ do Học viện Bách khoa công lập Singapore thực hiện vào tháng 10/2022, thế hệ con của rô phi và rô ngọc là lai chéo 90%. Hiện tại, Học viện đang chờ nguồn tài trợ để tiến hành kiểm tra toàn diện hơn đối với loài cá này. Những phát hiện nêu trên đã khẳng định tiềm năng của giống lai. Đây không chỉ là một loài cá khỏe mạnh mà là đối tượng nuôi hiệu quả cao về kinh tế. Thức ăn dành cho cá rô phi cũng đủ để giúp chúng phát triển tốt.
Century Aquaculture đang tiến hành thử nghiệm trên giống lai để xác định khả năng chống chịu đối với các bệnh đang ảnh hưởng đến cá rô phi. Về mặt lý thuyết, nếu có sự thay đổi trong nhiễm sắc thể (các gen mới từ cá rô ngọc), thì khả năng kháng bệnh hoặc miễn dịch đối với các bệnh phổ biến ở cá rô phi sẽ cao hơn. Tuy nhiên, thông tin về cá rô ngọc vẫn còn hạn chế do loài này chưa được nuôi trồng rộng rãi. Theo Century Aquaculture, đặc điểm bền bỉ của giống lai nhờ sự xuất hiện của các gen từ cá rô ngọc. Nếu điều này được chứng minh, giống lai có thể được lai chéo với các dòng cá rô phi phổ biến để tạo ra một “vaccine tự nhiên,” giúp tăng khả năng kháng bệnh hoặc miễn dịch. Century Aquaculture vẫn tiếp tục lựa chọn cá bố mẹ để đạt được mức độ đồng nhất về hình dáng và màu sắc và cho rằng vẫn còn nhiều điều cần khám phá về giống lai mới này.
Tuấn Minh
Theo Aquaculture
Singapore là nơi đầu tiên trên thế giới tiến hành lai chéo giữa cá rô ngọc và rô phi. Thế hệ cá lai được đặt tên Xin Sea Perch, còn gọi là cá Singapore do được lai tạo, phát hiện và nghiên cứu tại quốc gia này. Xin Sea Pearch sống khỏe trong môi trường nước ngọt lẫn nước mặn, và có tiềm năng trở thành đối tượng đột phá ngành NTTS toàn cầu.