Điểm danh “thủy quái”

Dữ và đông nhất

Đa số các loài động vật trên cạn thường xâu xé con mồi đơn độc, nhưng những “thủy quái” dưới nước lại thường tấn công đối thủ theo bầy đàn. Có lẽ ít người biết loài cá dữ nhất thế giới nước lại là loài cá có kích thước khá khiêm tốn, cá nước ngọt Piranha. Cá Piranha chỉ có chiều dài tối đa là 30 cm, sống chủ yếu ở sông Amazon và Orinoco.

Loại “tiểu quỷ” sông nước này có hàm răng nhọn, sắc, khỏe hơn tất cả mọi loài động vật trên hành tinh này. Lực cắn, rỉa, xé của răng cá Piranha gấp 30 lần răng cá mập trắng. Piranha thường bơi theo đàn từ vài trăm con. Với số lượng ấy, bất kể con mồi to lớn bao nhiêu, nếu khoái khẩu chúng cũng hạ gục và “xơi tái” toàn phần ngay tại chỗ.

Người da đỏ Nam Mỹ dùng hàm răng đã sấy khô của cá Piranha làm vũ khí chiến đấu để bảo vệ sự tồn tại của bộ tộc mình suốt mấy nghìn năm. Năm 1913, trong một lần đón tiếp Tổng thống Mỹ Roosevelt, ngư dân Amazon đã cho ông chứng kiến đàn cá Piranha “chén” sạch một con bò hơn 300 kg chỉ trong 15 phút.

Tuy nhiên, “sư tử” của đại dương, “thủy quái” số 1 của các loài “thủy quái” vẫn là cá mập. Cá mập thuộc nhóm “cá sụn” nên có hình thể thủy động học, giảm được lực cản của nước, tăng vận tốc bơi với thời gian ngắn nhất, chỉ bơi về phía trước, không bơi lùi. Tuổi thọ trung bình của các loài cá mập khoảng 25 năm, riêng cá mập voi sống tới 100 năm.

Tính đến thời điểm này, người ta đã điểm danh được 300 loài cá mập, trong đó có 30 loài ăn thịt người. Thực ra, cá mập không có chủ ý tấn công người mà do chúng nhận diện con người nhầm với kình địch của chúng là hải cẩu và bò biển. Sự nhầm lẫn ấy của cá mập gây ra hậu quả cũng không đến nỗi quá khủng khiếp như trí tưởng tượng của con người đối với chúng. Thống kê cho thấy, mỗi năm trên thế giới có khoảng 100 người thiệt mạng vì cá mập.

Có lẽ không mấy người biết cá mập là loài động vật chung tình nhất hành tinh, hơn cả con người. Suốt đời, cá mập chỉ có duy nhất một bạn tình và chúng luôn “ngửi” thấy nhau trong vòng bán kính ba bốn hải lý. Trong trường hợp “mập vợ” hoặc “mập chồng” chết trước thì con còn sống tự chuyển đổi giới tính hoặc biến thái thành “pê đê”, “ba rọi” để không bao giờ vi phạm luật “hôn nhân” một vợ một chồng và luật cấm tái giá mà đạo “phu thê” của chúng đã qui định! Bởi vậy, những bà vợ có chồng trăng hoa, những ông chồng bị cắm sừng chỉ ao ước nửa kia của mình có trái tim cá mập!

Cá mập là loài cá có các giác quan tốt nhất trong các loài cá. Thính giác cá mập có cấu tạo tai trong. Thị giác cá mập có nhiều lớp màng bảo vệ mắt như kính áp tròng trên võng mạc, giúp chúng nhìn rõ trong bóng tối. Các râu xung quanh mép cá mập như những cần ăng ten, dò được các xung động của sóng âm và sóng điện sinh học. Bởi vậy, cá mập phát hiện được mùi máu và hình dạng con mồi từ khoảng cách hơn 2 km. Nhưng có lẽ hàm răng của cá mập mới là sự kỳ diệu của tạo hóa mà nếu con người giống chúng thì các bác sỹ nha khoa chắc chắn sẽ thất nghiệp! Răng cá mập không những chắc, khỏe, sắc, mà còn có khả năng tự điều chỉnh, tự thay thế. Nếu một chiếc răng nào đó bị mẻ, gãy, hay quá đát thì nó tự rụng ra và mọc ngay răng mới, thế chỗ.

Thịt cá mập là loại thực phẩm được ưa chuộng ở thị trường châu Âu, châu Mỹ. Vi cá mập thuộc loại “cao lương mỹ vị” mà các đại gia ưa dùng. Sụn cá mập giúp con người ngăn ngừa ung thư, thoái hóa xương khớp. Do cá mập là động vật có những tố chất giúp cơ thể chúng miễn nhiễm mọi loại bệnh tật nguy hiểm nên con người thi nhau ăn thịt chúng, hy vọng tránh được “tứ chứng nan y”. Hiện mỗi năm có hơn trăm triệu cá mập bị con người săn bắt.

Lớn và thọ nhất

Trong top 10 loài động vật lớn nhất hành tinh từ cổ chí kim, thì có tới 6 loài sống dưới nước.

Loài voi xanh (pháp danh Balaenoptera musculus) là động vật lớn nhất trên Trái đất. Nó có trọng lượng gấp đôi khủng long hóa thạch Argentinosaurus, phát hiện được năm 1993. Năm 1758, nhà hải dương học Carllinnaeus phát hiện một con cá voi xanh trên biển Đại Tây Dương dài 33 mét, nặng 210 tấn. Một con cá voi xanh trưởng thành, mỗi ngày ăn từ 20 triệu đến 35 triệu nhuyễn thể. Chúng có tuổi thọ trung bình 80 năm.

Ngoài cá voi xanh, khủng long dưới nước Mosasaur dài 18 mét, nặng 20 tấn, gấp hơn hai lần voi châu Phi; bò sát biển Mauireptine dài 20 mét, nặng 9 tấn; thủy sinh hóa thạch Leledsichthys, phát hiện năm 1889, dài 16 mét, nặng 50 tấn. Tổ tiên của cá sấu thời Kỷ Phấn trắng, cách nay 65 triệu năm, những con đầu đàn có thân hình dài 12 mét, nặng hơn 10 tấn…

Không nằm trong top 10 của thế giới động vật, nhưng những đại diện cho các “chủng tộc” dưới nước khác cũng tầm vóc thật ấn tượng. Đại diện cho “tộc” tầm là cá tầm Beluga sống ở các cửa sông thông ra biển Đen, biển Caspian, biển Azov. Nhiều con cá tầm ở đây dài tới 5 mét, nặng gần một tấn. Cá tầm trắng nhiều nhất ở Bắc Mỹ. Vương quốc của cá tầm trắng là sông Fraser (Cadnada) và sông Sacramento (Mỹ). Cá tầm là loài động vật có tuổi thọ cao nhất Trái đất. Hiện con cá tầm mới bắt được trên sông Mississippi (Mỹ) được xác định đã 225 năm tuổi, gấp đôi người có tuổi thọ cao nhất thế giới. Cá tầm được xem là “trưởng lão” của muôn loài trên Trái đất!

Đứng đầu loài cá da trơn là cá da trơn sông Mekong. Năm 2005, ngư dân Thái Lan bắt được một con cá da trơn dài 3 mét, nặng 293 kg… Ở Australia và New Guinea có loài cá đuối gai độc dài 5 mét, nặng 600 kg. Đuôi gai độc của nó có thể xuyên thủng thân người. Loài hải tượng long (pháp danh Arapaima) là loài cá quí hiếm thường chỉ nặng vài chục ký. Nhưng ở sông Amazon có những con hải tượng long dài tới hơn 3 mét nặng gần ba tạ.                                     

Mấy năm gần đây, ngư dân Việt Nam săn bắt được nhiều cá lớn, được xem là những “tiểu thủy quái” sông, biển của đất nước hình chữ S. Còn nhớ, ngày 4/2/2010, ông Nguyễn Trọng ở huyện Sông Cầu – Phú Yên bắt được cá mập dài 5m, nặng hơn một tấn. Ngày 15/11/2011, ông Nguyễn Tiến Bái bắt được cá trắm đen dài 1,3 mét, nặng 56 kg ở huyện Đông Anh – Hà Nội.

Ngày 11/9/2012, ngư phủ biển Quỳnh Lưu – Nghệ An bắt được cá mặt trăng 2,4 x 1,5 mét, nặng 325 kg. Ngày 22/2/2013, tại An Giang, ngư dân lưới được cá huyết rồng, một loài thủy sản cực kỳ quí hiếm, dài tới 2 mét, nặng 80 kg. Ngày 3/3/2013, anh Phan Ngọc Phước bắt được cá hô trắng dài 2,5 mét, nặng 150 kg tại sông Hậu tỉnh Đồng Tháp.

Ngày 8/2/2014, trên sông EaHleo huyện Easup tỉnh Đắk Lắk, dân địa phương phóng xiên được con cá lăng đuôi đỏ dài 1 mét, nặng 12 kg. Mới đây nhất, ngày 15/11/2014, dân miền Tây bắt được một con cá tra dầu nặng tới 230 kg ở giáp ranh Campuchia…

Ngon và bổ nhất

Cá tầm (pháp danh Acipenser) có 21 loài. Trứng cá tầm nằm trong top 10 loại thực phẩm giàu dinh dưỡng nhất hành tinh. Trong các loại trứng cá tầm, ngon và bổ nhất là trứng cá tầm Nga. Cá tầm Nga có ba loại : Tầm trắng (Beluga), tầm đen (Osetra) và tầm Sevruga. Trên thị trường thế giới hiện nay, 1 kg trứng cá tầm đen chưa chế biến dao động trên dưới 4.000 USD, trứng cá tầm trắng đắt hơn gấp đôi, khoảng 10.000 USD (tương đương 220 triệu đồng).

Cá tầm trưởng thành dài từ 2 đến 3,5 mét, ăn ở tầng đáy. Cá tầm không có răng nên chỉ ăn những sinh vật nhỏ. Cá tầm thường sống ở biển nhưng ngược vào sông để đẻ trứng, mỗi lần đẻ khoảng 300 triệu trứng. Tuổi sinh nở của cá tầm muộn hơn cả con người. Nếu ở môi trường tự nhiên phải 20 năm tuổi cá tầm cái mới đẻ trứng. Tuổi thọ của cá tầm trong môi trường tự nhiên từ 100 năm đến 200 năm. Ở nước Anh, theo sắc luật từ thời vua Edward II, cá tầm được vinh danh là cá hoàng gia. Năm 1780, Frederick Đại đế là người có ý tưởng đầu tiên ở Nga, thực nghiệm việc nuôi cá tầm trong hồ Garder See. Nhu cầu tiêu thụ trứng cá tầm trên thế giới khoảng 3.000 tấn một năm, nhưng sản lượng trứng cá tầm trong môi trường tự nhiên ngày càng giảm mạnh, chỉ đáp ứng được một phần ba nhu cầu. Các món ăn chế biến từ cá tầm khá phong phú, phổ biến nhất là trứng cá tầm muối, trứng cá tầm phủ thịt bò fillet, thịt cá tầm phơi khô hoặc hun khói.

Cá ngựa còn được gọi là hải mã. Chúng thường sống ở các vùng biển nhiệt đới. Trong hải phận Việt Nam, biển Hạ Long, Nha Trang, Bình Thuận, Phú Quốc là những nơi nhiều cá ngựa nhất. Cá ngựa thuộc họ chìa vôi (Syngnathidae), dài từ 3 đến 12 cm. Đặc điểm sinh học nổi bật nhất của cá ngựa là ăn không nhai mà chỉ mút lấy tinh chất của con mồi và con đực có nhiệm vụ mang thai và sinh nở. Đúng ra là con cái đẻ trứng vào túi ấp của con đực, con đực có nhiệm vụ tưới tinh trùng lên và ấp ổ trứng đó khoảng ba tuần. Sau khi trứng nở một số hà mã con bị chính bố của chúng ăn thịt, một số bơi đi kiếm ăn ngay.

Từ 650 năm trước, hải mã đã được xem là vị thuốc đông y bổ thận tráng dương. Sách “Cương mục thập di” xuất bản năm 1795, ghi chú cụ thể tác dụng của cá ngựa về dược tính bổ dưỡng, kích hoạt tình dục cho đàn ông và điều trị bệnh hiếm muộn của phụ nữ. Nghiên cứu mới nhất cho thấy hải mã còn có tác dụng chống lão hóa cơ thể. Đặc biệt, cá ngựa giàu tố chất Prostaglandin. Tố chất này tiết ra hormone Oxytocin, còn được gọi là “hormone tình yêu”. Đối với phái đẹp, Oxytocin từ cá ngựa được nhân đôi nhờ sự hỗ trợ của hormone giới tính nữ là Estrogen. Như vậy, quan niệm truyền thống hải mã là vị thuốc chỉ dành cho đàn ông là chưa chính xác. Khoa học đã chứng minh loại thực phẩm chức năng này với phụ nữ còn hữu hiệu gấp đôi.

Mỗi năm, người ta đánh bắt khoảng 20 triệu cá ngựa. Đơn vị cá ngựa khi bán tính theo từng cặp đực – cái. Giá bán cá ngựa ở chợ Đầm (Nha Trang), chợ Dương Đông (Phú Quốc) hiện nay khoảng 150.000 đồng đến 250.000 đồng một cặp tùy theo chất lượng. Những cặp cá ngựa bắt trong môi trường tự nhiên, to khỏe, đẹp, còn tươi sống lại đang trong tư thế quấn quít làm tình có giá tới vài triệu. Mua cá ngựa khô trên thị trường, nếu không rành sẽ bị lừa bởi hàng giả. Hàng cá ngựa khô giả là loại cá ngựa đã bị chiết xuất tố chất qua ngâm rượu. Cá ngựa khô đã qua ngâm rượu thường chột hai mắt, đuôi xơ, gai lép, da nhăn sạm…

Có nhiều cách chế biến cá ngựa nhưng tốt nhất là ngâm rượu. Cá ngựa được ngâm rượu cùng với ngài tằm, nhung hươu, nhân sâm, ba kích, hà thủ ô, kỷ tử sẽ là thang thuốc tình yêu tuyệt vời cho cuộc sống lứa đôi nếu biết sử dụng hợp lý, đúng cách.

Ngoài cá ngựa và cá tầm, đại dương và sông hồ trên trái đất còn cung cấp cho con người hàng ngàn loại thủy sản ngon, bổ dưỡng khác như vi cá mập, trứng cá hồi, thịt cá hô, cá rồng, cá anh vũ, cá ngừ đại dương, tôm hùm, cua đinh…