Nhật Bản: Tái định vị thị trường thủy sản trước sức ép thuế quan

Thách thức giữa lúc đạt đỉnh

Ngành thủy sản Nhật Bản đang ở thời điểm bước ngoặt khi xuất khẩu sang Mỹ đạt mức kỷ lục. Năm 2024, Mỹ đã vượt Trung Quốc, trở thành thị trường lớn nhất của Nhật Bản đối với nông, lâm, thủy sản, với tổng kim ngạch lên tới 242,9 tỷ yên (khoảng 1,6 tỷ USD), tăng 17,8% so với cùng kỳ năm trước.

Trong làn sóng tăng trưởng ấn tượng này, cá cam Nhật Bản và sò điệp Hokkaido là hai trụ cột xuất khẩu. Riêng trong tháng 2/2025, Nhật đã xuất sang Mỹ 3.659 tấn cá cam, trị giá 4,4 tỷ yên (khoảng 33,1 triệu USD), tăng tới 38,7% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Phần lớn là phi lê đông lạnh (mã HS 0304.49), rất được ưa chuộng tại các chuỗi siêu thị cao cấp và nhà hàng sushi nổi tiếng ở Mỹ.

Trước đây phụ thuộc nặng vào thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp chế biến sò điệp của Nhật đã nhanh chóng xoay chuyển chiến lược sau lệnh cấm nhập khẩu hải sản từ Trung Quốc hậu sự cố Fukushima. Nhờ tái cấu trúc linh hoạt chuỗi cung ứng qua Đông Nam Á, họ duy trì sản lượng ổn định và thành công mở rộng sang thị trường Mỹ.

Nguy cơ mất thị phần tại Mỹ

Mức thuế 15% mới đang trở thành nỗi lo lớn với ngành hải sản Nhật Bản. Các nhà xuất khẩu cảnh báo rằng khoản thuế này sẽ trực tiếp bào mòn biên lợi nhuận vốn đã mong manh, đồng thời làm mất đi lợi thế cạnh tranh của những sản phẩm cao cấp như cá cam và sò điệp tại Mỹ.

“Một đòn giáng mạnh vào cá cam và sò điệp,” một doanh nghiệp tại tỉnh Kagoshima chia sẻ. “Chúng tôi đã mất nhiều năm gây dựng thị trường tại Mỹ, nay đứng trước nguy cơ mất chỗ đứng vào tay đối thủ giá rẻ từ Đông Nam Á hoặc Mỹ Latinh.”

Giới chuyên môn đánh giá, mức thuế mới có thể xóa sạch phần lớn thành quả đạt được trong năm 2025, đặc biệt nguy hiểm với các doanh nghiệp vừa hoàn tất dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc sang Mỹ.

Tại Nhật, các doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt ở Tokyo, đang lo ngại việc tăng thuế sẽ làm chững lại khối lượng xuất khẩu, kéo theo khó khăn trong việc tăng lương cho lao động – một vấn đề sống còn đối với ngành chế biến thủy sản thâm dụng nhân công. Một số nhà xuất khẩu cũng bày tỏ quan ngại về các hệ lụy lâu dài của thỏa thuận, đồng thời đặt dấu hỏi về tính minh bạch trong các điều khoản miễn trừ cho những mặt hàng thực phẩm nhạy cảm.

Trước làn sóng bất an trong ngành, Bộ Nông – Lâm – Ngư nghiệp Nhật Bản (MAFF) khẳng định sẽ tích cực làm rõ cơ cấu thuế quan cụ thể, đồng thời thúc đẩy các cơ chế hợp tác song phương và ngoại giao nhằm bảo vệ ngành xuất khẩu thủy sản – một lĩnh vực then chốt của nền kinh tế – trước những tác động tiêu cực không mong muốn.

Chiến lược thích ứng

Giữa lúc ngành thủy sản Nhật Bản vẫn đang chật vật ứng phó với lệnh cấm từ Trung Quốc và dồn lực chuyển hướng sang thị trường Mỹ, chính sách thuế mới tiếp tục phủ thêm một lớp bất ổn. Các doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm chế biến giá trị gia tăng như phi lê cá cam đông lạnh hay sò điệp đóng gói buộc phải đàm phán lại hợp đồng hoặc chấp nhận lỗ ngắn hạn để giữ thị phần.

Trước thực tế đó, các chuyên gia thương mại nhận định rằng Nhật Bản cần nhanh chóng đa dạng hóa thị trường. Những điểm đến thay thế như Việt Nam, Liên minh châu Âu hoặc Australia có thể đóng vai trò ngày càng quan trọng trong chiến lược giảm phụ thuộc vào Mỹ. Một số doanh nghiệp thậm chí đang cân nhắc bước đi táo bạo hơn: chuyển hoạt động chế biến sang các quốc gia không bị áp thuế để duy trì lợi thế cạnh tranh.

“Thuế suất 15% có thể làm chững lại đà phục hồi mà ngành thủy sản Nhật Bản vừa mới nhen nhóm thông qua đa dạng hóa thị trường,” một chuyên gia tại Tokyo cảnh báo. “Đây là lời cảnh tỉnh để chúng ta nhìn lại sự lệ thuộc thị trường và đẩy nhanh xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu bền vững hơn.”

Tuấn Minh

Theo Seafoodsources