Góc nhìn

Ngày tôi còn nhỏ, sông hồ luôn dồi dào tôm, cua, cá. Nhưng thật đáng buồn, nạn khai thác quá mức đã làm cạn kiệt nguồn thủy hải sản tự nhiên. Có nhiều ý kiến cho rằng, ngành cá tra, basa của Việt Nam phát triển quá nóng, trong đó, chất lượng không được đặt lên hàng đầu. Nhưng tôi không nghĩ thế.

Tại sao cá tra, basa của Việt Nam cứ mãi bị áp thuế chống bán phá giá? Vì Mỹ chưa công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường, hay đây là số phận của những nước đang phát triển khi chấp nhận tham gia “sân chơi” thương mại tự do với Mỹ sẽ lép vế hơn?

Tại hội thảo GOAL 2014, Liên minh Nuôi trồng Thủy sản toàn cầu (GAA) tổ chức tại TP Hồ Chí Minh, câu hỏi đầu tiên tôi đặt ra cho hơn 400 chuyên gia: “Thách thức lớn nhất của ngành nuôi trồng thủy sản (NTTS) là gì?”.

Cá nuôi, đặc biệt là cá hồi của ngành thủy sản được ví như “thịt gà” trong ngành chăn nuôi gia súc gia cầm nhờ thu hoạch quanh năm, sản phẩm giá trị gia tăng đa dạng. Nhưng cá tra, basa của Việt Nam chỉ được dán nhãn đơn điệu như một sản phẩm rẻ tiền thay thế cá thịt trắng. Ngành công nghiệp cá da trơn Việt Nam đang trải qua nhiều biến cố.

Mầm bệnh luôn có mặt ở khắp nơi và có thể làm bùng phát dịch bệnh nếu gặp điều kiện thuận lợi. Ngoài ra, yếu tố môi trường cũng có thể coi là tác nhân gây bệnh hoặc làm bùng phát dịch bệnh.

Nghiên cứu về thương mại cá tra, tôi thấy đây là một sản phẩm đặc biệt. Nó có thời hoàng kim rực rỡ, không loài cá nào sánh được. Ngày nay, nhiều loại cá thịt trắng xuất hiện, tiêu chuẩn an toàn vệ sinh cũng khắt khe hơn, khiến thị phần cá tra tại EU bị thu hẹp. Sản phẩm này sẽ phải cạnh tranh gay gắt hơn.

Việt Nam đã được giới thiệu, tập huấn và ứng dụng một số quy trình thực hành nông nghiệp tốt để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP). Xuyên suốt trong dây chuyền thực phẩm từ nông trại đến bàn ăn, mỗi khâu sản xuất đều có một quy trình sản xuất tốt để kiểm soát ATVSTP.

Nhiều nhà xuất khẩu và chế biến cá tra đã chuyển hướng sang cá rô phi do gặp quá nhiều khó khăn. Tuy nhiên, như cá tra, sau khi xuất ngoại thành công, tình trạng thiếu nguyên liệu tươi sống để phục vụ xuất khẩu bắt đầu xảy ra khiến con cá rô phi trở thành mặt hàng đầy tiềm năng và có sức hút với nhiều công ty chế biến thủy sản.

Gần đây, Mỹ đưa phán quyết tiếp tục áp thuế chống bán phá giá với mặt hàng cá fillet của Việt Nam thêm 5 năm nữa. Quyết định trên được đưa ra trong bối cảnh của cuộc Rà soát hoàng hôn do Bộ Thương mại Mỹ và Ủy ban Thương mại quốc tế Mỹ tiến hành sau mỗi 5 năm, mục đích rà soát lại việc nhập khẩu mặt hàng liên quan vào thị trường Mỹ kể từ thời điểm áp thuế chống bán phá giá (CBPG) và xác định xem hiện tượng CBPG đó có khả năng tiếp diễn hay không.

Nhiều thị trường luôn coi trọng những sản phẩm đạt chứng nhận quốc tế. Có thể họ cảm thấy an tâm hơn về xuất xứ của chúng. Tuy vậy, chứng nhận quốc tế chỉ tạo thuận lợi bước đầu, bởi chất lượng sản phẩm mới là yếu tố quyết định sự sống còn của sản phẩm.

Tôi gắn bó với nghề nuôi cá hồi tại Marine Harvest suốt 35 năm và chứng kiến không ít đổi thay từ khi ngành công nghiệp cá hồi từ lúc còn non trẻ, chưa hoạt động theo quy chuẩn nào.

Tôi đang làm việc tại Viện Nuôi trồng Thủy sản của Đại học Stirling (Scotland). Những mối quan tâm trong nghiên cứu của tôi tập trung đến những nơi nuôi trồng thủy sản có điều kiện phát triển mạnh hơn.

Ý kiến khen cá tra khá nhiều, việc tiếp thị cũng được đẩy mạnh từ cấp độ quốc gia đến doanh nghiệp, nhưng thực tế xuất khẩu ì ạch. Các nhà đầu tư của Việt Nam đang chạy theo mô hình “liên kết bốn nhà” hay “chuỗi giá trị sản xuất của sản phẩm” mà chưa tập trung nghiên cứu kỹ nhu cầu thị trường và khẩu vị khách hàng. Đó là chia sẻ của ông Võ Thanh Hùng (ảnh), Trưởng ban quản lý Các khu công nghiệp và khu chế xuất Cần Thơ.

Những người làm luật của Mỹ lại tiếp tục thực hiện thêm một cuộc công kích nữa nhằm xóa bỏ chương trình thanh tra cá da trơn mới đang gây tranh cãi và bị chỉ trích lãng phí tiền thuế của người dân. Chương trình vốn được coi là mắt xích quan trọng trong đạo luật xúc tiến thương mại hiện hành sẽ phải bị gỡ bỏ ngay trước Quốc hội Mỹ.